Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là nhiều chợ truyền thống ở Hà Nội đang dần biến mất. Vậy, làm sao để lưu giữ và phát triển chợ truyền thống? Trước câu hỏi này, mới đây, một dự án nghiên cứu mang tên “Diện mạo mới cho chợ truyền thống của Hà Nội” với sự hợp tác giữa các kiến trúc sư trong và ngoài nước đã bắt tay vào tìm hướng để khoác cho chợ truyền thống những chiếc áo mới!

Ông Steve Davies, chuyên gia nghiên cứu về việc phát triển chợ với 25 năm kinh nghiệm, đã tham gia vào công cuộc cải tạo nâng cấp hơn 500 chợ trên toàn thế giới cho biết: Nghiên cứu gần đây của Đại học Adelaide cho thấy, người dân thích mua hàng ở các chợ thực phẩm vì sự tươi ngon, giá cả thấp và linh hoạt. Họ cũng mua hàng ở siêu thị vì cảm thấy thực phẩm ở đó an toàn và chất lượng hơn, mặc dù đắt đỏ hơn. Theo kết quả khảo sát khách hàng ở một chợ thực phẩm, 70% khách hàng nói họ cũng mua hàng ở các siêu thị. Như vậy họ thích cả hai loại hình cung cấp, cả chợ truyền thống lẫn siêu thị.

leftcenterrightdel
Chợ Hạ, Mê Linh vẫn là nơi tập trung giao thương của người dân trong vùng.

Theo kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Hội Kiến trúc sư Việt Nam, chợ truyền thống từ xa xưa đã luôn được bố trí tại các địa điểm giao thông thuận tiện để thu hút khách hàng, thuận tiện cho mua bán. Do quá trình đô thị hóa, rất nhiều chợ truyền thống ở Hà Nội đang dần bị biến mất, những chợ còn tồn tại đứng trước thách thức không biết là nên hiện đại hóa bằng cách nào hay vẫn để xuống cấp như hiện tại, trong khi nhu cầu mua bán của người dân vẫn diễn ra hằng ngày. Bà Tân (64 tuổi) bán hàng từ nhỏ tại chợ Hạ, Mê Linh chia sẻ, bao nhiêu năm buôn bán tại chợ, bà thấy chợ không được tu sửa, cải tạo. Mỗi mùa mưa đến, bùn đất khiến đường vào chợ lầy lội. Chợ càng ngày càng xuống cấp nghiêm trọng, gây khó khăn cho việc mua, bán của người dân.

Rõ ràng, tình trạng xuống cấp, không có hệ thống nhà vệ sinh công cộng, không có hệ thống phòng cháy chữa cháy là điều hiển hiện tại mỗi chợ truyền thống ở Hà Nội, khiến chợ trở thành nơi tiềm ẩn nhiều nguy cơ từ mất vệ sinh an toàn thực phẩm, mất an toàn phòng cháy chữa cháy. Tuy nhiên, việc bị xuống cấp là thế nhưng cải tạo chợ truyền thống lại là một bài toán khó. Những người dân tại chợ Hạ, Mê Linh khi được hỏi về việc cải tạo chợ cho biết, họ chỉ muốn sửa lại chợ cho gọn gàng sạch sẽ và không phải đóng góp gì, sau này cũng mong tiếp tục không phải nộp phí cho chợ.

Theo kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Hội Kiến trúc sư Việt Nam, với cách cải tạo chợ không dựa vào nguồn ngân sách thì cần phải dựa vào các giải pháp tình thế. Tuy nhiên, nếu các kiến trúc sư có cách tiếp cận nhân văn, chú ý sâu sát đến nhu cầu mua bán của người dân thì có thể cải thiện được không gian chợ với chi phí thấp mà vẫn duy trì được hoạt động, không bị gián đoạn.

Với dự án “Diện mạo mới cho chợ truyền thống của Hà Nội”, các chuyên gia đã chọn ra ba chợ để khảo sát, nghiên cứu chuyên sâu, bao gồm: Chợ Châu Long (với vị trí đắc địa giữa quận Ba Đình, dễ tiếp cận đến các địa điểm du lịch và các khu cư trú của khách du lịch); chợ Ngọc Lâm (nằm ngay phía dưới chân cầu Long Biên, kết nối với chợ ẩm thực Ngọc Lâm ven sông Hồng); chợ Hạ - Mê Linh (nằm trên trục di chuyển từ sân bay về trung tâm thành phố Hà Nội, kết nối chặt chẽ với Đền thờ Hai Bà Trưng - khu vực chợ Hạ với nhiều dấu ấn đậm nét về một khu chợ quê truyền thống là niềm cảm hứng để thiết kế và quy hoạch một điểm đến thú vị cho người dân Hà Nội, cũng như khách du lịch).

Theo các kiến trúc sư trong và ngoài nước, nâng cấp, cải tạo chợ truyền thống tại Hà Nội tuy khó nhưng không phải không thể thực hiện. Sau khi tiến hành khảo sát nghiên cứu chuyên sâu ba chợ truyền thống nổi tiếng của Hà Nội, các chuyên gia sẽ tiến hành những cuộc trao đổi, thảo luận với chính quyền địa phương cũng như với chính những người dân đang tiến hành hoạt động mua, bán hằng ngày tại chợ để đưa ra phương án cải tạo chợ tối ưu nhất. Hy vọng rằng, với sự hợp tác của đội ngũ kiến trúc sư trong và ngoài nước, dự án “Diện mạo mới cho chợ truyền thống của Hà Nội” sẽ thu được những kết quả tích cực, những chợ truyền thống trong khuôn khổ dự án sẽ thực sự khoác chiếc áo mới, là tiền đề để mở rộng việc khôi phục, cải tạo những chợ truyền thống khác trên địa bàn Thủ đô, góp phần phát triển kinh tế xã hội.

Bài, ảnh: BĂNG CHÂU