Độc đáo quạt Chàng Sơn
Cụ Nguyễn Văn Nho (89 tuổi, xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội) cho biết: “Gia đình tôi đã duy trì nghề làm quạt đến nay là đời thứ 4. Ban đầu chủ yếu sản xuất quạt giấy, quạt nan nhưng để phù hợp với yêu cầu sử dụng, thị hiếu của khách hàng, người thợ Chàng Sơn đã sáng tạo ra nhiều loại quạt với màu sắc, kích thước và công dụng khác nhau”.
    |
 |
|
Vót các nan quạt đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận. |
Theo những người thợ làm quạt lâu năm, để làm được một chiếc quạt phải trải qua rất nhiều công đoạn, đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ. Tất cả quá trình đều được làm hoàn toàn bằng tay, yêu cầu sự tập trung và khéo léo.
Tre là nguyên liệu chính dùng để làm quạt vì vậy trong cách lựa chọn cũng phải đảm bảo đủ các tiêu chí như: Cây đủ gốc, ngọn không bị gãy, thân dẻo, không mối mọt và độ tuổi từ ba năm trở lên. Cây sau khi được lựa chọn sẽ cưa thành các ống rồi ngâm kỹ trong nước từ 4 đến 5 tháng. Ống tre khi ngâm xong được mang chẻ nhỏ, vót thành các nan tròn hoặc chạm khắc cầu kỳ tùy thuộc vào yêu cầu của đơn hàng, sau đó, mang phơi khô rồi suốt đinh thành vòng cung.
Theo cách làm truyền thống, mỗi chiếc quạt phải đủ 18 nan tre (2 nan cái và 16 nan nhỏ) để giữ cho quạt có độ bền, chắc chắn. Giấy hoặc vải khi dán vào quạt phải khéo léo, sao cho không bị nhàu, nếp gấp phẳng, đều, thuận tiện cho việc vẽ tranh, in chữ. Quạt được trang trí xong sẽ mang ra phơi cho khô mực, rồi đóng thành các bó.
Bảo tồn, phát triển giá trị của làng nghề truyền thống
Qua nhiều năm tồn tại, phát triển, nghề làm quạt đã trở thành công việc chính và mang lại thu nhập cho người dân ở Chàng Sơn. Ông Nguyễn Hữu Thịnh, Phó chủ tịch UBND xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội cho biết: “5 năm trở lại đây, nghề làm quạt truyền thống đã có dấu hiệu tăng lên, hiện nay tại xã có hơn 100 hộ đang duy trì, phát triển nghề. Để đáp ứng nhu cầu mới của người tiêu dùng, các khâu làm quạt cũng được cải tiến, các hộ đã liên kết với nhau để thực hiện các công đoạn làm quạt giúp năng suất và thu nhập tăng lên”.
|
|
 |
|
Những chiếc quạt với đầy đủ màu sắc, kích thước đa dạng. |
Theo bà Phí Thị Hà, một trong những hộ làm quạt tại làng, khoa học phát triển, có sự hỗ trợ của máy móc trong các công đoạn như cưa tre, chẻ nan nên việc làm quạt cũng nhanh và đỡ vất vả hơn.
Thương hiệu quạt Chàng Sơn không chỉ có chỗ đứng trong nước mà đã được xuất khẩu sang các nước như: Hàn Quốc, Nhật Bản... với mẫu mã, kiểu dáng, chủng loại đa dạng. Để đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của người sử dụng, các loại quạt the, quạt tranh, quạt lụa cũng lần lượt ra đời.
Nghề làm quạt không chỉ đem lại thu nhập cho người dân mà còn góp phần quảng bá nét đẹp văn hóa của Việt Nam với bạn bè quốc tế. Trước sự phát triển của xã hội, khi hàng loạt công cụ làm mát mới ra đời như quạt điện, điều hòa..., nhưng quạt Chàng Sơn vẫn có một chỗ đứng trên thị trường, điều đó cho thấy tín hiệu tốt trong việc bảo tồn và phát triển những giá trị của làng nghề truyền thống.
Bài, ảnh: LAN ANH