Một trong những người làm nên kỳ tích ấy là bác Nguyễn Đức Chiêu, sinh năm 1950, Trắc thủ góc tà, Tiểu đoàn 72, Trung đoàn 285, Sư đoàn 363 - một cựu chiến binh bắn rơi máy bay B52 tại Hà Nội.

Chúng tôi gặp bác Nguyễn Đức Chiêu vào một ngày Hà Nội mưa rét. Nhâm nhi cốc trà ấm nóng trên tay, bác Chiêu chậm rãi kể cho chúng tôi câu chuyện của 46 năm trước, với chiến tích không thể nào quên.

Bác Chiêu bồi hồi: “Ngày 18-12-1972, không quân Mỹ bắt đầu cuộc tập kích chiến lược bằng không quân vào Hà Nội. Chiều 21-12-1972, Tiểu đoàn 72 được lệnh cơ động từ Hải Phòng lên tăng cường cho Sư đoàn 361 triển khai chiến đấu tại trận địa cánh đồng Đại Chu, Phong Châu, huyện Yên Phong, Hà Bắc (nay thuộc Bắc Giang). Cả đơn vị thu hồi khí tài, gấp rút hành quân. Chiều 25-12-1972, đơn vị đã vượt 200km có mặt tại vị trí, triển khai chiếm lĩnh trận địa. Đây là trận địa có công sự bằng đất, nằm ở phía bắc Hà Nội, trên hướng chủ yếu của Sư đoàn phòng không 361. Sáng 26-12-1972, Tiểu đoàn sẵn sàng chiến đấu ở hướng Đông Bắc, Hà Nội. Đêm 27-12-1972, địch dùng 54 lần chiếc B52, có 66 lần chiếc máy bay chiến thuật yểm trợ tập trung đánh vào khu vực Đông Anh, Yên Viên, Bạch Mai, Văn Điển, Khuyến Lương, Đa Phúc, Dục Nội, Cổ Loa.

leftcenterrightdel
Cựu chiến binh Nguyễn Đức Chiêu (bên trái) ôn lại những năm tháng chiến đấu không thể nào quên. 

Sau khi xác định mục tiêu, kíp trắc thủ, trong đó có bác Chiêu đã bắn chính xác, tiêu diệt mục tiêu; chiếc B52 trúng đạn, bốc cháy rơi xuống hồ Hữu Tiệp, làng Ngọc Hà, đường Hoàng Hoa Thám, nội thành Hà Nội, vào lúc 23 giờ 3 phút. Đây là chiếc máy bay B52 duy nhất bị bắn rơi khi giặc chưa kịp cắt bom và cũng là chiếc máy bay B52 thứ 2 bị bắn rơi tại chỗ trên đường phố nội thành Hà Nội.

Bác Chiêu kể: Khi chúng tôi bắn rơi chiếc này, hai chiếc khác bỏ chạy ra biển. Chúng tôi cũng ý thức được mình đã góp phần hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ Hà Nội, cùng với quân và dân Hà Nội làm nên Chiến thắng Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không.

Sau đó, ngày 7-2-1973, trong không khí phấn khởi của niềm vui chiến thắng, Sư đoàn Phòng không Hà Nội mở hội mừng công. Cũng trong dịp này, Tiểu đoàn 72 và Tiểu đoàn 76 được tặng thưởng bức trướng “Bắn rơi tại chỗ B52 ở Hà Nội”. Đặc biệt, sau Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không, Tiểu đoàn 72 đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân.

Bác Chiêu nhấn mạnh: “Trận địa Đại Chu của chúng tôi đến chỗ máy bay B52 rơi ở chỗ hồ Hữu Tiệp chỉ có mười mấy ki-lô-mét theo đường chim bay. Về sau, chúng tôi xem đường máy bay vào, nếu không rơi hôm đó khi nó chưa cắt bom thì vệt bom sẽ đi vào khu vực trung tâm nội thành Hà Nội. Do đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã biểu dương việc chúng tôi bắn hạ khi nó chưa kịp thả bom, nếu không thì thiệt hại sẽ rất lớn. Sau này, công binh của Sư đoàn 361 phải về gỡ bom ở xác máy bay, rồi xây bệ, kích lên để làm Bảo tàng ở ngay hồ Hữu Tiệp. 

Theo bác Nguyễn Đức Chiêu, các kíp chiến đấu được quân chủng tập huấn rất kỹ cách đánh B52 khi nhìn thấy mục tiêu và khi không thấy mục tiêu nhưng trong chiến đấu, không phải lúc nào cũng thành công. Trước đó, đêm 16-4-1972, Mỹ huy động 270 lượt máy bay, trong đó có 9 quả B52 vào đánh phá Hải Phòng (đây là Chiến dịch Linebacker I, từ 16-4 đến 30-10 năm 1972), chúng tôi chưa bắn rơi được mục tiêu, song chính điều đó lại là bài học kinh nghiệm để khi bắn máy bay tại Hà Nội, chỉ cần hai quả đạn, chúng tôi đã hạ được B52.

Tìm hiểu chúng tôi được biết, sinh ra và lớn lên tại thôn Hạ, xã Trung Hoà, huyện Từ Liêm (nay là quận Cầu Giấy), năm 1970, khi tròn 20 tuổi, bác Chiêu được lệnh động viên nhập ngũ khi đang là sinh viên năm thứ 2 Khoa Điện Kim, Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Sau khi luyện tập cơ bản tại Sư đoàn 320 (3 tháng), bác được  điều về Hải Phòng, thuộc Tiểu đoàn 72, Trung đoàn 285, Sư đoàn 363, với cương vị là trắc thủ góc tà, lái đạn tên lửa Sam2, thường ở xe điều khiển tên lửa.

Sau khi “đánh” B52 tại Hà Nội xong, đơn vị của bác làm nhiệm vụ cải tiến khí tài. Đến năm 1974, bác được điều về làm quản lý Tiểu đoàn gần 1 năm, sau đó về Trường Bách Khoa học tiếp, rồi lại nhập ngũ vào Tổng cục Kỹ thuật, công tác tại Nhà máy Z127, với cương vị Phó quản lý Quản đốc Kỹ thuật, chuyên đúc mìn, lựu đạn, đạn cối. Năm 1986, bác Chiêu chuyển công tác sang Vụ Kỹ thuật, Bộ Công nghiệp nhẹ, đến 1994, về hưu. Về với đời thường, bác không nghỉ mà tiếp tục tham gia công tác xã hội tại địa phương. 

Nhận xét về bác Nguyễn Đức Chiêu, Chủ tịch Hội CCB phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy Nguyễn Gia Vừa cho biết: “Chúng tôi là người cùng làng, xóm, cùng vào Đại học. Anh Chiêu vào bộ đội tên lửa, còn tôi vào bộ đội xe tăng, mỗi người một lĩnh vực khác nhau nhưng chúng tôi ý thức việc giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, ngay từ thành viên trong gia đình đến cộng đồng dân cư và trong Hội phường, nhất là các cháu thiếu nhi là nhiệm vụ thường xuyên và trách nhiệm xuyên suốt của chúng tôi. Trong chiến đấu, đồng chí Chiêu là nhân chứng lịch sử quan trọng làm nên Chiến thắng Điện Biên phủ trên không, trở về với đời thường, với gia đình, đồng chí luôn làm tròn trách nhiệm của người chồng, người cha; với chi hội và cụm dân cư, đồng chí rất trách nhiệm trong mọi công việc, là tấm gương tiêu biểu trong tham gia công tác xã hội.”

Bài, ảnh: TRẦN HIỀN-THẾ HÀ