Câu chuyện lịch sử về danh sĩ, nhà văn thời hậu Lê-Tây Sơn Ngô Thì Nhậm vừa được Nhà hát Cải lương Việt Nam tái hiện trên sân khấu qua vở diễn “Người đi tìm minh chủ”, mang tới khán giả một góc nhìn mới.

Hơn hai tiếng đồng hồ, với sự hóa thân của nghệ sĩ trẻ Trần Đáng vào vai Ngô Thì Nhậm, vở diễn đã thể hiện nhiều lát cắt thú vị về cuộc đời và sự nghiệp của danh sĩ. Sống dưới thời Trịnh-Lê, Ngô Thì Nhậm được chúa Trịnh Sâm tin dùng, coi là người “tài học không ở dưới người”. Tới các đời chúa Trịnh sau, ông cũng tận trung cống hiến, song những mâu thuẫn nội bộ gay gắt không khỏi khiến nhà Trịnh lâm vào suy vi, làm mộng lớn phò vua, giúp nước của Ngô Thì Nhậm không những không tròn, mà thanh danh của ông cũng vướng phải nhiều hàm oan. Sau khi nhà Trịnh-Lê suy tàn, anh hùng áo vải Tây Sơn Nguyễn Huệ đem quân tiến ra Bắc. Lúc đầu, vì cho rằng Nguyễn Huệ là giặc nên Ngô Thì Nhậm đã lui về ở ẩn. Nhưng chính trong 5 năm mai danh ẩn tích, ông nhận ra khí chất anh hùng của Nguyễn Huệ và sự bạc nhược, ươn hèn của Lê Chiêu Thống. Ông tìm về dưới cờ nghĩa Tây Sơn và được Quang Trung-Nguyễn Huệ ban nhiều chức quan trọng như Thị lang Bộ Lại, Tổng tài Quốc sử quán, Thượng thư Bộ Binh. Ở cương vị nào ông cũng có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp lẫy lừng của Hoàng đế Quang Trung, tiêu biểu nhất là mưu lược để đánh tan 29 vạn quân Thanh xâm lược… Nhưng cuối cùng, ông đã bị Đặng Trần Thường hãm hại và đoạt mạng.

leftcenterrightdel
 Cảnh trong vở diễn “Người đi tìm minh chủ”.

Bằng tâm thế của những người hôm nay nhìn nhận lại quá khứ dưới ánh sáng của khoa học lịch sử hiện đại, vở diễn đã khéo léo chuyển tải khách quan nhất, xóa nhòa những nghi vấn lịch sử, hóa giải những oan khiên mà Ngô Thì Nhậm phải hứng chịu, đồng thời làm nổi bật những công lao to lớn của ông đối với quốc gia-dân tộc. “Người đi tìm minh chủ” được NSƯT Triệu Trung Kiên, Phó giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam đạo diễn dựa trên tác phẩm “Ngô Thì Nhậm” của PGS, TS Trần Trí Trắc. NSƯT Triệu Trung Kiên cho biết: Để tạo mạch đi xuyên suốt và định hướng tập trung khai thác những chi tiết chính góp phần làm nên chủ đề vở diễn, ê-kíp sáng tạo đã xin phép tác giả PGS, TS Trần Trí Trắc đổi tên thành “Người đi tìm minh chủ”, bởi cả cuộc đời Ngô Thì Nhậm luôn mải miết đi tìm đấng minh chủ thật sự để dốc sức phò tá, mong quốc thái, dân an. Song, cũng chính vì thế mà cuộc đời ông được tạo nên bởi những thăng trầm, lận đận và cả những oan khiên. Thủ pháp ước lệ được lựa chọn là chìa khóa để xử lý các không gian phân cảnh nối tiếp nhau, bảo đảm nhịp đi nhanh của tiết tấu vở diễn.

Bên cạnh sự khéo léo trong cách khai thác tình tiết, điều làm nên sức hút riêng cho vở diễn còn là những sáng tạo trong thiết kế và dàn dựng. Từ đầu đến cuối, sân khấu vở diễn chỉ được NSƯT Doãn Bằng tạo hình đơn giản bằng một khối lập phương. Dụng ý thiết kế ước lệ này phù hợp với tiết tấu nhanh của vở diễn, tiết kiệm được thời gian chuyển cảnh khi khối lập phương có thể đóng, mở linh hoạt gợi hình dung lúc là Khuê Văn Các, chốn nội cung, khi là hình ảnh nơi thôn quê dân dã...

Cũng theo NSƯT Triệu Trung Kiên, Nhà hát Cải lương Việt Nam đang xin cấp phép đưa vở diễn đến với không gian Văn Miếu-Quốc Tử Giám (Hà Nội) để tận dụng khung cảnh thực của Khuê Văn Các làm sân khấu, giúp người xem có cảm giác như đang sống trong thời Hậu Lê-Tây Sơn cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19. Ý tưởng này hứa hẹn mở ra hướng tiếp cận mới cho vở diễn này nói riêng và những vở diễn sân khấu về đề tài lịch sử nói chung trên hành trình chinh phục công chúng hiện đại.

Bài và ảnh: CHÂU XUYÊN