Để bảo tồn và phát huy giá trị của di tích, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội vừa tổ chức tọa đàm khoa học “Đánh giá giá trị và đề xuất phương án bảo tồn di chỉ khảo cổ học ở Vườn Chuối”.
Di vật dưới lòng đất là một kho tàng quý báu
Từ khi phát hiện đến nay, di tích này đã có 8 lần nghiên cứu, khai quật. Diện tích của di tích ước tính khoảng 19 nghìn m2, tầng văn hóa dày khoảng 0,40-1m có niên đại từ khoảng cuối giai đoạn cuối văn hóa Phùng Nguyên, qua giai đoạn văn hóa Đồng Đậu-Gò Mun và cuối cùng là văn hóa Đông Sơn.
    |
 |
|
Đồng chí Trương Minh Tiến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội chủ trì buổi tọa đàm. |
PGS, TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam cho biết: Do di tích có niên đại kéo dài và phát triển liên tục qua hơn 1000 năm lịch sử, di tích càng có giá trị lớn cung cấp tư liệu cho lịch sử Việt Nam từ thời nguyên thủy sang thời kỳ sơ sử, chứng minh sự phát triển liên tục về nguồn gốc của văn hóa Đông Sơn, nguồn gốc, sự lan tỏa và phát triển của dân tộc Việt Nam.
Theo kết quả nghiên cứu khảo cổ học, xung quanh khu vực di tích Vườn Chuối còn có một số di tích khảo cổ học như: Gò Mò Phượng, Gò Rền Rắn, Gò Chùa Gioa, Gò Chiền Vậy…Những di tích này tạo thành một phức hợp các di tích tiền sơ sở liên tục ở đây. Vì vậy, có thể xem phức hợp di tích này là dấu tích của một trung tâm tụ cư, trung tâm văn hóa quan trọng ở khu vực phía Tây Hà Nội. Việc nghiên cứu làm rõ nội dung của hệ thống di tích này sẽ góp phần làm đầy đủ hơn, sâu sắc hơn lịch sử dựng nước của Thủ đô nói riêng, lịch sử Việt Nam nói chung.
Theo Thạc sĩ Hoàng Văn Diệp (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), Vườn Chuối là một trung tâm tụ cư lớn của những cư dân đầu tiên xung quanh Hà Nội, khẳng định rõ quá trình chiếm lĩnh vùng đồng bằng từ rất sớm của cư dân cổ trên đất Việt Nam. Trong bộ sưu tập đồ gốm mà các nhà khảo cổ sưu tầm tại di tích này có những hoa văn không chỉ mang tính thời đại mà còn thể hiện sự sáng tạo, tư duy thẩm mỹ của cư dân cổ. Sưu tập di vật ở Vườn Chuối đã phản ánh phần lớn đời sống vật chất của các cư dân cổ tại đây, là những cư dân làm nông nghiệp, sử dụng gốm để làm các đồ đun nấu, vật dụng phục vụ đời sống hàng ngày.
Khẳng định giá trị của di tích Vườn Chuối, GS,TS Lâm Mỹ Dung (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh, dưới ánh sáng của những của những tư liệu liên tục được bổ sung, nhiều nhận thức mới về tính chất, niên đại, mối quan hệ văn hóa thể hiện qua những di tích, di vật, cấu trúc kinh tế-xã hội của cư dân Việt Cổ ở Vườn Chuối đã từng bước được làm sáng tỏ. Có thể nói, một trong những thành tựu nổi bật nhất qua gần 50 năm nghiên cứu di tích Vườn Chuối chính là việc phát hiện những dấu tích cư trú và mộ táng văn hóa Đông Sơn.
|
|
 |
|
Di tích Vườn Chuối trong một đợt khai quật. Ảnh: Báo Đại đoàn kết. |
Xếp hạng và khoanh vùng bảo vệ di tích
Đó là khẳng định của Thạc sĩ Hoàng Văn Diệp tại hội thảo. Di tích khảo cổ học Vườn Chuối là một di tích nổi bật và quan trọng trong nhận thức về lịch sử cư dân cổ ở miền Bắc Việt Nam, là điểm khởi đầu cho sự phát triển về sau của Tống Bình-Đại La-Thăng Long-Đông Đô-Hà Nội. Với ý nghĩa và giá trị quan trọng của di tích khảo cổ học Vườn Chuối, cơ quan chức năng cần phải có những phương án khẩn cấp để bảo vệ, bảo tồn và phát huy giá trị của di tích.
Thạc sĩ Hoàng Văn Diệp cho rằng, để làm được điều này, việc đầu tiên là xếp hạng và khoanh vùng di tích. Sau đó cần có sự gặp gỡ, thảo luận giữa nhà quản lý, nhà khoa học, nhà thầu, cộng đồng để tìm ra cách tốt nhất có thể dung hòa được giữa việc phát triển kinh tế hạ tầng và bảo tồn di sản. Từ đó xây dựng những kế hoạch cụ thể cho việc bảo tồn, phát huy di tích Vườn Chuối trong tương lai.
Theo Thạc sĩ Hoàng Văn Diệp, phương án 1 là bảo tồn nguyên trạng di tích và xây dựng nhà trưng bày (quy mô nhỏ) tại di tích Vườn Chuối. Phương án 2 là khai quật, di rời bộ phận di tích nằm trong quy hoạch xây dựng các công trình xây dựng, giữ nguyên bộ phận di tích nằm trong khu vực quy hoạch công viên, cây xanh. Phương án 3 là khai quật di rời toàn bộ di tích Vườn Chuối và các di tích khác, trả lại mặt bằng cho việc xây dựng khu đô thị Kim Chung-Di Trạch. Phương án này giống như việc khai quật chữa cháy một di tích khảo cổ, kết quả thu được chỉ là hệ thống các di vật khảo cổ học được lưu giữ và trưng bày trong các bảo tàng nhưng đòi hỏi phải có một nguồn kinh phí lớn cho việc khai quật.
Đồng quan điểm với Thạc sĩ Hoàng Văn Diệp, Thạc sĩ Trần Văn Tùy (Bảo tàng Hà Nội) cho rằng, mặc dù được khai quật 8 đợt nhưng di tích Vườn Chuối vẫn chưa được đánh giá, xếp hạng hay nằm trong danh mục kiểm kê di tích của TP Hà Nội. Cơ quan chức năng phải xem xét, nghiên cứu xếp hạng di tích để có phương án bảo tồn, phát huy giá trị hữu hiệu nhất đối với di chỉ khảo cổ Vườn Chuối.
PGS, TS Tống Trung Tín kiến nghị, Bộ VHTTDL, UBND TP Hà Nội và các cơ quan chức năng cần xem xét, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tiến hành điều tra, đánh giá hiện trạng của các di tích khảo cổ học, đặc biệt là các di tích thời Tiền sơ sử Việt Nam để đề xuất các giải pháp bảo tồn nhằm góp phần kết hợp hài hòa giữa việc bảo tồn di sản truyền thống và công cuộc xây dựng, phát triển đất nước.
Di tích, di vật khảo cổ học là di sản quý báu của cha ông để lại nên việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản khảo cổ học là sự nghiệp chung, trong đó có vai trò quan trọng của cộng đồng địa phương-những người nắm giữ di sản và cộng đồng xã hội (các nhà khoa học, phương tiện truyền thông…).
Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN