Sáng sớm một ngày cuối tháng 5, đứng bên cổng đền Trấn Vũ (phường Thạch Bàn, quận Long Biên), ông Ngô Quang Khải, Trưởng ban quản lý (BQL) di tích đền Trấn Vũ nhìn sang bên kia đường là Trường Tiểu học Đoàn Kết chậm rãi nói: “Không vì dịch Covid-19 thì giờ này các cháu nhỏ đang rộn ràng chơi trò kéo co trong sân trường rồi đấy!”.
Ông Khải cho biết thêm: “4 năm nay, chúng tôi tổ chức chương trình giáo dục di sản cho học sinh khối lớp 3 và lớp 6 của các trường học trên địa bàn quận. Mỗi năm, chúng tôi đón hơn 12.000 lượt học sinh các trường trên địa bàn phường, quận và các quận, huyện lân cận tới tham quan di tích, hướng dẫn các em tìm hiểu về di sản kéo co ngồi của địa phương. Hiện nay, BQL di tích đã tư liệu hóa di sản kéo co ngồi bằng đĩa DVD để thuận lợi cho việc giới thiệu, thuyết trình tới các cháu. Với cách làm này, các cháu sẽ hình thành ý thức trách nhiệm giữ gìn di sản ngay từ sớm”.
    |
 |
| Ông Ngô Quang Khải (cầm micro) cùng người dân Thạch Bàn thực hành nghi lễ tâm linh trước khi tiến hành trò chơi kéo co (ảnh chụp trước ngày 27-4-2021). |
Hơn nửa thế kỷ gắn bó với mảnh đất Thạch Bàn, chứng kiến sự trường tồn của nghi lễ và trò chơi kéo co ngồi, hơn ai hết, ông Khải là người hiểu rõ về trò chơi này như một môn nghệ thuật mang đậm dấu ấn tâm linh. “Kéo co ngồi không chỉ là trò chơi truyền thống mà còn là nghi thức đem lại niềm vui, sự gắn bó lâu đời với cộng đồng. Đặc biệt, từ khi kéo co ngồi trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, nhận thức của người dân được nâng lên rất nhiều. Sợi dây kéo co chính là sợi dây gắn kết cộng đồng. Thực hành nghi lễ kéo co là sự tiếp nối ước vọng của cha ông về mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt, sức khỏe dồi dào”, ông Ngô Quang Khải cho hay.
Để kéo co ngồi của người dân Thạch Bàn được phát huy như hiện nay không thể không nhắc đến công sức và tâm huyết của các nhà nghiên cứu như: GS Trần Lâm Biền; GS Lê Văn Lan; PGS, TS Nguyễn Văn Huy; TS Lê Thị Minh Lý; các cụ cao niên trong phường và không thể không kể đến ông Ngô Quang Khải. Là quân nhân nghỉ hưu (ông từng công tác tại Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội), ông Khải say mê tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử, văn hóa của quê hương. Ông dày công sưu tầm, nghiên cứu, ghi chép tư liệu từ các nghệ nhân, người già để cùng các nhà khoa học hoàn thiện hồ sơ trò kéo co ngồi, trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, thuộc loại hình “Tập quán xã hội và tín ngưỡng”; rồi được UNESCO ghi danh là di sản thế giới. Tiếp đến là hoàn thiện hồ sơ pho tượng đồng Đức thánh Huyền Thiên Trấn Vũ được công nhận là Bảo vật quốc gia; 23 đạo sắc phong có niên đại Cảnh Hưng thứ 44 đến đời Nguyễn (từ năm 1740 đến 1940) được công nhận là “Tài liệu lưu trữ quý hiếm”...
"Hiện nay, UBND quận Long Biên đã phê duyệt xây dựng nhà truyền thống để quảng bá, giới thiệu di sản. Từng được sang Hàn Quốc học hỏi việc bảo tồn của nước bạn, tôi mong muốn Việt Nam có một bảo tàng trưng bày, làm sao giúp người dân hiểu về di sản với niềm tự hào dân tộc như các quốc gia trên thế giới đang làm”, ông Khải bày tỏ hy vọng như vậy, để làm sao các loại hình di sản văn hóa đặc sắc của Việt Nam, trong đó có di sản kéo co ngồi của cộng đồng người dân Thạch Bàn ngày càng được phát huy.
Bài và ảnh: THIÊN HUY