Đình thờ tam vị Nguyên soái Đại Vương có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân. Đi trên đê sông Đáy, du khách có thể nhìn thấy nghi môn đình trầm mặc in bóng xuống mặt hồ bán nguyệt. Trải qua bao thăng trầm, đình So vẫn giữ được những nét cổ kính trong kiến trúc và điêu khắc của xứ Đoài.

Từ hướng đê sông Đáy, chúng tôi đến nghi môn đình So. Phía trước nghi môn là bãi đất rộng với nền cỏ xanh mướt. Nghi môn có kiến trúc 2 tầng, 3 gian, 4 mái, hai bên là lối cửa nhỏ để ra vào. Các họa tiết trang trí và chạm khắc trên nghi môn vẫn được giữ nguyên vẹn. Nổi bật là bức lưỡng long chầu nguyệt ở phía trên cùng 4 linh thú được tạc dưới chân cột.

leftcenterrightdel
 Nghi môn đình So nổi bật với vẻ đẹp cân xứng, hài hòa.

Chúng tôi xin phép cụ thủ từ Vương Đắc Nghĩa vào chiêm bái phía trong đình So. Sân đình không quá rộng nhưng được sắp xếp gọn gàng, cân đối từ đỉnh hương, hàng cây cảnh. Khuôn viên ngôi đình được bao bọc bởi tường gạch nhuốm màu rêu phong. Hai phía tả, hữu có hai dãy nhà chạy dọc đến nhà đại bái. Trước nhà đại bái có bậc đá tam cấp, án ngữ hai bên là hai tượng rồng bằng đá. Nhà đại bái cao rộng, vững chãi trên nền móng đá xanh. Trang trí phía trước cửa là hệ thống bức bàn và các chấn song bằng gỗ chạy ngang về hai phía. Dưới bóng hoàng lan thoang thoảng hương đưa, bước chân du khách khoan thai vãn cảnh đình So.

Nhà đại bái gồm 7 gian 2 chái, gian đại điện nằm ở chính giữa, trũng hơn hẳn so với các gian ở hai bên. Nhìn từ ngoài vào, gian đại điện như lòng trũng nhất của một con thuyền. Chính giữa con thuyền ấy là nơi đặt hương án thờ Thánh. Hệ thống cột trong tòa nhà gồm hơn 60 chiếc bằng gỗ lim lớn, nhỏ. Kết cấu bộ khung nâng đỡ ngôi đình đồ sộ khiến du khách không khỏi cảm thấy nhỏ bé trước không gian rộng lớn. 

Chúng tôi lặng ngắm những bức chạm khắc gỗ có niên đại hàng trăm năm tuổi trong khuôn viên đình So. Như thấy được sự ngỡ ngàng của du khách, cụ Nghĩa cẩn thận giới thiệu cho chúng tôi xem từng “bức họa” bằng gỗ. Nếu như cửa nghi môn nổi bật với kiểu chạm nổi hoa lá cách điệu của tùng, cúc, trúc, mai và chạm bong hình rồng thì đến khu nhà đại bái nổi bật hình ảnh tứ linh mà chủ yếu là hình tượng rồng được chạm khắc tinh xảo. Cụ Nghĩa giải thích với chúng tôi: “Vẻ đẹp điêu khắc của bộ tứ linh ở đình So được coi là chuẩn mực về sự cân đối, vừa vững chãi vừa bay bổng, thanh thoát. Trung tâm của bức tứ linh là hai con rồng lớn quay đầu vào nhau. Thần thái rất dữ tợn với hai mắt lồi về phía trước, trán u, mũi chạm vào nhau. Thân rồng uyển chuyển lẩn khuất trong mây, chân trong tư thế cuốn mây. Phía sau đuôi rồng là hình ảnh hai con phượng tung cánh bay lên, phía dưới có hai con lân và hai con long mã đối xứng nhau. Bên cạnh là hình ảnh rùa chở cuốn thư, miệng phun nước tượng trưng cho khát vọng cầu mưa thuận gió hòa”.

Cụ Nghĩa giải thích về kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc của đình So với sự say mê và nhiệt tâm đáng quý. Có lẽ, chính tấm lòng ngưỡng vọng, thành kính đã giúp người dân nơi đây thêm yêu quý, trân trọng giá trị truyền thống ông cha ta đã miệt mài gây dựng.

Bài và ảnh: NGUYÊN ĐỨC