QĐND Online - Mỗi dịp thu về cũng là lúc người Hà Thành tìm mua Cốm - món quà thanh khiết, giản dị làm từ lúa non. Nhắc đến cốm, không ai không biết đến thương hiệu quen thuộc Cốm làng Vòng vốn nổi tiếng khắp cả nước bởi sự dẻo thơm nhất xứ Tràng An.

Những hạt cốm dẻo thơm này từ lâu đã như một phần của Hà Nội.

Vào một chiều tháng 9, chúng tôi tới thăm một gia đình có truyền thống làm cốm tại làng Vòng (nay thuộc phường Dịch Vọng Hậu, Cầu Giấy, Hà Nội). Gia đình anh Đỗ Văn Thắng (40 tuổi) đã có truyền thống 9 đời làm cốm. Tuy nhiên, tới thế hệ của anh thì chỉ còn một mình anh theo nghề này. Với tấm lòng yêu nghề tổ, yêu nét văn hóa truyền thống của làng, anh Thắng đã gắn bó với “nghiệp” làm cốm được hơn 20 năm. Anh bảo, nghề làm cốm đòi hỏi người làm phải chú ý cẩn trọng trong tất cả các công đoạn, từ chọn lúa, tuốt lúa, rang thóc, xát thóc, giã và sàng cốm. Mỗi năm có hai vụ cốm: Vụ chiêm vào tháng 4 (thường kéo dài 20 ngày) và vụ mùa tháng 9 (kéo dài tới đầu tháng 11). Nhưng cốm ngon nhất vẫn là vụ mùa, cũng chính là khi Hà Nội vào thu. Bởi thế, cốm là thứ quà nổi tiếng của Thủ đô ngàn năm văn hiến mỗi dịp thu về.

Nghề làm cốm cũng lắm nhọc nhằn

Khi mặt trời còn chưa ló dạng và mọi người còn đang ngon giấc lành, anh Thắng đã lọc cọc xe ra các vùng ngoại thành Hà Nội để thu mua lúa nếp non về làm cốm và mãi tới 10 giờ tối, anh mới có thể thở phào bởi các công đoạn làm cốm đã kết thúc.

Thóc được cho vào máy rang đều

Sau khi tuốt, thóc được cho vào máy rang đều. Anh Thắng phải căn chỉnh lửa sao cho nhiệt độ lò không quá lớn và ổn định để thóc được rang chín đều cả mẻ. Trung bình một mẻ thóc rang khoảng 10-12kg.

Thóc sau khi rang đều được để nguội và xát qua vỏ, tiếp tục được đưa vào máy giã rồi sàng bằng tay từ 5 đến 7 lần cho đến khi đạt được thành phẩm như ý. Trước đây, khi chưa có máy rang, máy xát và máy giã cốm, cả gia đình anh Thắng gồm 5 người phải làm thủ công và mất rất nhiều thời gian, hiệu quả lại không cao. Hiện nay, một ngày gia đình anh làm được 25-30kg cốm thành phẩm.

Trò chuyện với anh, chúng tôi được biết, làng Vòng hiện chỉ còn 9 nhà giữ nghề làm cốm gia truyền. Những nhà giữ nghề chủ yếu là muốn níu giữ chút truyền thống gia đình, vì nghề này làm rất vất vả lại không lãi cao, nhiều nhà đã bỏ nghề. Vất vả như thế, nhưng cốm làng Vòng lại phải đối mặt với những thông tin về cốm giả, cốm nhuộm phẩm màu trên thị trường, khiến người tiêu dùng không còn mặn mà với cốm nữa. Việc này khiến những người tâm huyết giữ nghề gặp nhiều khó khăn hơn.

Hương cốm xưa vẫn còn

Cốm được sàng vài lần trước khi đến tay thực khách

Người Hà Nội vẫn luôn nhớ tới hương thơm dịu và vị dẻo ngon của cốm làng Vòng. Theo lời kể của người dân trong làng, trước đây có rất nhiều khách tới tận làng để mua cốm về thưởng thức và làm quà cho những người bạn phương xa. Anh Thắng chia sẻ rằng, có nhiều khách hàng của anh là Việt kiều ở Đức, Séc đặt mua số lượng lớn cốm để làm quà cho bạn bè ở nước ngoài. Mỗi lần như thế, lại tiếp thêm cho vợ chồng anh động lực để tiếp tục tâm huyết với nghề.

Hơn hai mươi năm làm nghề, anh Thắng cũng nhận thấy nghề cốm đang dần bị mai một; các hộ trước đây làm cốm đã dần chuyển sang kinh doanh cốm từ nơi khác, nên dần dần sẽ khó mua được cốm chính hiệu làng Vòng và người Hà Thành sẽ không còn cơ hội thưởng thức hương cốm xưa nữa. Trăn trở với việc giữ gìn nghề cổ truyền, anh Thắng tâm sự: “Mình còn khỏe thì mình làm nghề, vừa là giữ nghề tổ, vừa là thỏa đam mê. Mình cũng rất muốn truyền nghề cho con cháu nhưng hiện tại còn rất ít người muốn theo làm nghề truyền thống này”.

Hy  vọng rằng, còn những người tâm huyết như anh Thắng, nghề làm cốm cổ truyền làng Vòng sẽ còn được duy trì để cứ mỗi độ thu về, người Hà Nội và những ai đã trót yêu cốm làng Vòng sẽ lại được thưởng thức hương cốm “có một không hai” này.

Bài, ảnh: THÙY DƯƠNG-HỒNG THANH