QĐND Online - Thủ đô Hà Nội đang từng ngày phát triển với những tòa nhà chọc trời, nhịp sống hối hả hiện đại. Tuy nhiên, Hà Nội vẫn lưu giữ được những nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Trong đó không thể không nhắc tới những chiếc cổng làng trong phố.
Trải qua thăng trầm của thời gian, trong dòng chảy của sự hội nhập và phát triển, những cổng làng giữa lòng Thủ đô luôn được trùng tu, bảo tồn nhằm lưu giữ giá trị truyền thống. Báo Quân đội nhân dân Điện tử trân trọng giới thiệu tới bạn đọc những cổng làng giữa lòng Thủ đô Hà Nội.
ĐẶNG LOAN (thực hiện)
Cổng làng Yên Thái, số 562 Thụy Khuê, cổng có kết cấu như một gian nhà lớn. Làng Yên Thái vốn nổi tiếng với nghề làm giấy dó. Ngày xưa người làng Yên Thái làm giấy tốt nhất, loại dành để tiến cử triều đình hoặc giấy trắng tinh.
Làng Yên Thái vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm nhân ngày Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (6-1-1946). Trên cổng làng còn ghi dòng chữ “Mỹ tục khả phong” có nghĩa là phong tục tốt đẹp. Ngày xưa, ngay trước cổng làng là một giếng nước to, gọi là Long Tỉnh, nghĩa là Giếng Rồng, vì vậy cổng làng Yên Thái còn có một tên khác gọi là cổng Giếng.
Trước đây làng Yên Thái có mấy cổng đi lại, ngoài cổng chính của làng là cổng Giếng, còn có hai cổng phụ là cổng Hầu, cổng Canh (cổng Xanh). Cổng Hầu nằm ngõ 530 Thụy Khuê, được trùng tu lại vào năm 1998. Có tên cổng Hầu bởi ngày xưa ngay ở cổng vào thôn có nhiều bậc quan lại trí sĩ. Những vị quan hay chữ một thời, nay về nghỉ lập dinh tại đây.
Cổng Xanh ở đầu ngõ 514 Thụy Khuê, đã có dấu tích sự tàn phai của thời gian. Thời xa xưa, chức năng đầu tiên của mỗi chiếc cổng làng là ngăn chặn sự xâm nhập của giặc cướp, đó là sự ra đời của tên gọi cổng Canh, bây giờ gọi chệch thành cổng Xanh - cổng canh gác của làng.
Cổng đình làng An Thọ ở địa chỉ số 528 thụy Khuê, có tuổi đời trăm năm, được xây dựng vào năm 1127, dưới triều vua Lý Nhân Tông.
Cổng làng Đông Xã, số 444 Thụy khuê, với dòng chữ “An Đông chính lộ” còn khá nguyên vẹn. Cổng mang đặc trưng của làng ngày xưa với câu đối hai bên cổng làng. Sau ngày giải phóng Thủ đô (10-10-1954) chiếc cổng làng không còn chức năng bảo vệ sự xâm nhập từ bên ngoài, nhưng người dân nơi đây vẫn nặng lòng bảo tồn hình dạng ban đầu của nó.
Cổng Giáp Bắc còn được gọi là cổng Giếng, cổng chính của làng Hồ Khẩu (hay còn gọi là làng Hồ), số 378 Thụy Khuê. Cổng nằm phía bên trái tam quan đình. Cổng làng truyền thống với đôi câu đối miêu tả nét đẹp của người dân trong làng.
Tuy không phải cổng chính làng Hồ Khẩu, nhưng cổng Hồ Ấp là cổng làng bề thế nhất trên đường Thụy Khuê. Cổng còn giữ lại khá nguyên vẹn những nét kiến trúc cổ với hệ thống tam quan (3 cổng gồm 1 cổng chính và 2 cổng phụ); phía trên cổng có bốn chữ “Hồ Ấp đình môn”.
Xưa kia, đây đơn thuần là cổng đình làng, nhưng từ khi chợ làng họp tại đây, cổng Hồ Ấp còn được gọi là cổng Chợ. Hiện nay, người làng Hồ vẫn duy trì họp chợ vào mỗi sáng. Cổng này vẫn giữ nguyên bậc tam cấp bằng đá xanh, chỉ người đi bộ mới qua được và có chiếu nghỉ rộng, hai bên có nghê chầu.
Cổng Chùa, một cổng phụ của làng Hồ Khẩu ở ngõ 370 Thụy Khuê, vừa được trùng tu năm 2017.
Nằm lọt giữa các nhà cao tầng là Cổng Giáp Đông, 324 Thụy Khuê. Năm 1994, cổng Giáp Ðông được dân làng Hồ Khẩu phục dựng lại nhân dịp kỷ niệm 40 năm giải phóng Thủ đô. Trên cổng có khắc chữ “Ðông Giáp môn”.
Nhịp sống yên bình của người dân phía sau cánh cổng làng.
Cổng làng cốm Vòng - chiếc cổng tam quan mới được xây dựng lại to đẹp, bề thế là dấu ấn dễ thấy về một làng nghề nức tiếng với đặc sản cốm làng Vòng. Khi xưa, làng Vòng thuộc vùng ngoại thành phía Tây Hà Nội, nhưng với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, nay đã trở thành khu vực trung tâm nằm trên phố Trần Thái Tông, phường Dịch Vọng Hậu, Quận Cầu Giấy, Hà Nội. Làng Vòng còn có tên khác là Thôn Hậu.
Cổng đình làng Phú Mỹ nằm trên đường Lê Đức Thọ, quận Nam Từ Liêm. Làng Phú Mỹ xưa có tên làng Quả Hối thuộc tổng Phương Canh (Từ Liêm). Đầu thế kỷ XV, làng Quả Hối được đổi tên thành Phú Mỹ trang. Cổng làng đã được tu sửa tôn tạo, đây là công trình chào mừng đại Lễ 1000 năm Thăng Long, Hà Nội.
Nằm trên đường Lê Quang Đạo, phường Phú Đô, quận Nam Từ Liêm, tuy cổng làng bún Phú Đô không được xây dựng với kiến trúc cổ trước đây; nhưng nó như một dấu hiệu đánh mốc trong và ngoài của không gian làng, khẳng định sự tồn tại của bún Phú Đô - một thương hiệu quốc gia đã có hàng trăm năm lịch sử.