QĐND - Ký ức Hà Nội xưa vọng về quen thuộc, sâu lắng với leng keng tàu điện, hát xẩm Đồng Xuân hay tiếng chuông Nhà thờ Lớn... Đó là những trải nghiệm thú vị mà những nghệ sĩ trong nước và quốc tế mang đến cho công chúng qua Dự án “Nghe dạo Hà Nội” (Hanoi Soundwalk).

Nghe tiếng rao, hát xẩm… trên smartphone

Buổi nghe dạo đầu tiên diễn ra tại Nhà thờ Lớn Hà Nội, Trưởng nhóm Dự án “Nghe dạo Hà Nội 2014” Do-hua (Joshua), Tiến sĩ âm nhạc Đại học Manchester (Anh), hô vang: Nào, chúng ta cùng nghe dạo Hà Nội, trong sự phấn khích, tò mò của khá đông khán giả là các nam, nữ thanh niên, sinh viên, du khách quốc tế và cả không ít những cư dân phố cổ.

- Nếu bạn không sử dụng smartphone, chúng tôi sẽ cung cấp thiết bị nghe cho các bạn!-Lời mời chào của TS Do-hua cùng sự hướng dẫn khá tận tình khi anh cài thiết bị nghe cho Nguyễn Thị Oanh, sinh viên Học viện Tài chính.

Không ít những người xung quanh nghe ngóng, thăm dò: Nhe thấy gì không?-Có! Tiếng chuông nhà thờ, đang hát thánh ca đấy!... Và cứ thế, Oanh vừa sải bước, vừa thú vị khi có tiếng rao “Ai nhôm, gang, đồng nát, sắt vụn đổi bán đê”, “Xôi lạc, bánh khúc đây”, rồi thì leng keng tàu điện hay câu ca trù vẳng ra từ ngôi nhà cổ vắng… Nhiều nữa những cảm xúc ùa tới bằng đôi câu xẩm chợ, tiếng thở dài của dòng người khất thực, tiếng khóc than của trận đói năm 1945 hay tiếng những bước chân hành quân rầm rập rung đất, tiếng hò reo chiến thắng vang trời…

Du khách quốc tế thú vị với những âm thanh Hà Nội qua thiết bị GPS khi đi trên những con phố. Ảnh: Lê Vân

Chỉ cần một chiếc smartphone và tai nghe, “Nghe dạo Hà Nội” đưa người nghe khám phá lịch sử Hà Nội bằng âm thanh trong thời gian 60 đến 90 phút. Tưởng chừng đơn giản nhưng với TS Do-hua thì ê-kíp thực hiện đã phải nỗ lực rất nhiều. Việc thu âm thanh khá kỳ công. Để biết ở những con phố nào có nguồn âm thanh gì, lấy từ đâu, trong giai đoạn nào thì hay nhất, nhóm thực hiện dự án đã phải kiên trì hằng tháng trời gặp người dân phố cổ để phỏng vấn. Rồi tìm đến Cục Văn thư lưu trữ, Trung tâm Phim tài liệu và thử nghiệm video để có được những âm thanh cổ nhất, hướng tới mục tiêu khơi dậy hiểu biết về những gì vốn bị che khuất trong đời sống vội vã hôm nay.

Việc tái hiện âm thanh được thực hiện bằng hai biện pháp chính: Âm thanh tư liệu và âm thanh khai thác trực tiếp từ phố phường Hà Nội đương đại. Âm thanh được chỉnh lại, kết nối, tạo thành một chuỗi âm thanh lô-gích qua từng tuyến phố, theo câu chuyện lịch sử… rồi đẩy lên hệ thống mạng kết nối GPS để người dùng Iphone hoặc thiết bị sử dụng hệ điều hành Android có thể nghe thấy. Người tham dự được hướng dẫn cài đặt phần mềm bản đồ và tải kho âm thanh xuống thiết bị của họ, sau khi tải xong, chế độ GPS được bật, người tham dự sẽ vừa đi vừa nghe âm thanh đã được định vị sẵn tại từng vị trí trên bản đồ. Tùy theo tốc độ và vị trí của người đi dạo, họ sẽ được nghe thấy từng chuỗi âm thanh lịch sử, đặc trưng trên con phố đó.

Bằng tấm lòng yêu Hà Nội

Do sự độc đáo cũng như tính phức tạp của chương trình, “Nghe dạo Hà Nội” thu hút một ê-kíp thực hiện khá hùng hậu, gồm: TS Do-hua, Đinh Lê Vân, nhạc sĩ Trí Minh, nhà cố vấn lịch sử Dương Trung Quốc và một số chuyên gia điện tử, âm thanh... Dự án được triển khai lần đầu vào tháng 4-2013 với quãng đường khoảng 3km, dành phần lớn cho học sinh khiếm thị. Nay bước sang năm thứ hai, dự án được mở rộng không gian quanh khu vực Hồ Gươm, Tượng đài Lý Thái Tổ với bán kính hơn 5km. Đặc biệt, năm nay “Nghe dạo Hà Nội” với tên gọi mới "Echoes Hà Nội" nhận được tài trợ kinh phí từ Quỹ Phát triển văn hóa Đan Mạch, cùng sự hợp tác của nhạc sĩ Han Xi-đao (Hans Sydow, Đan Mạch) và Lương Huệ Trinh (Việt Nam) đã dẫn đường cho những cuộc hành trình khám phá những con phố Hà Nội, bên cạnh đó là ba cuộc hội thảo về âm thanh cũng như chia sẻ kinh nghiệm triển khai dự án được phối hợp với Trung tâm Đom Đóm (Trung tâm thể nghiệm âm nhạc do nghệ sĩ Minh Ngọc làm đại diện) tổ chức.

Dự án này do TS Do-hua và ê-kíp nghệ sĩ quốc tế đã thực hiện thành công tại 11 thành phố ở các nước trên thế giới, như: Mỹ, Pháp, Anh, Tây Ban Nha... thu hút hàng trăm người tham gia. Hà Nội là thành phố duy nhất của châu Á được các nghệ sĩ lựa chọn. Chia sẻ về sự lựa chọn này, TS Do-hua cho biết, anh ở Việt Nam đã hơn 4 năm, học nói thành thạo tiếng Việt: “Tôi thực hiện dự án này xuất phát từ tình yêu Hà Nội. Khi thực hiện tái tạo những âm thanh lịch sử cách đây hàng thế kỷ, tôi thấy thú vị khi biết về những làn điệu hát xẩm, hát ả đào hay chầu văn… Đặc biệt là những tiếng rao, có thể các bạn ở đây đã quen nghe những âm thanh đó rồi, nhưng với tôi và chắc chắn là không ít du khách quốc tế thì đó là thứ âm thanh thật vui và lạ”. Chính những âm thanh độc đáo của Hà Nội đã tạo cho TS Do-hua “cảm hứng” khám phá. Để rồi cùng bắt tay thực hiện và phát triển “Nghe dạo Hà Nội” trở thành một dự án âm nhạc xuyên quốc gia, khi “Nghe dạo Hà Nội” được công chúng của Co-pen-ha-ghen (Đan Mạch) thưởng thức trước khi hiện diện tại Hà Nội hôm 22-11 vừa qua.

Tham vọng của các nghệ sĩ thực hiện “Nghe dạo Hà Nội” những năm tới sẽ được mở rộng không gian hơn, tới Hồ Tây, các công viên, để thu hút đông hơn nữa công chúng muốn khám phá văn hóa, lịch sử, âm thanh độc đáo của Hà Nội.

CHÂU XUYÊN