Cách trung tâm TP Hà Nội khoảng 10km, chùa Mai Phúc rất dễ tìm bởi ngôi chùa lộng lẫy nằm bên cạnh tại dấu mốc ki-lô-mét số 2 đường Nguyễn Văn Linh, đi Hà Nội-Hải Phòng.
Chùa Mai Phúc có tên chữ là “Minh Tông tự” (nghĩa là chùa Minh Tông), tọa lạc trong một khu đất rộng, thoáng đãng, có ao trước cổng và những hàng cây xanh rợp bóng. Theo tấm bia “Minh Tông tự bi ký” ghi lại, ngôi chùa được xây dựng vào thế kỷ 17. Căn cứ vào quả chuông “Minh Tông tự chung” treo phía bên phải chùa thì chuông có niên hiệu Thiệu Trị nguyên niên (năm 1841), chùa Minh Tông là một ngôi chùa nổi tiếng trong tổng Gia Thụy xưa. Giống như nhiều ngôi chùa khác ở làng xã Việt Nam, chùa Mai Phúc có các hạng mục: Tam quan, tam bảo, nhà tổ, nhà mẫu, nhà tăng, nhà khách, nhà bếp và vườn tháp được xây dựng nối tiếp nhau thành một quần thể kiến trúc hài hòa. Tam bảo nhìn về hướng Tây-Nam, kiến trúc hình chữ đinh với hai phần tiền đường và thượng điện. Chùa Mai Phúc có nghệ thuật kiến trúc độc đáo mang phong cách chùa dân gian Việt Nam. Trong chùa có các hệ thống tượng: Phật Tổ Như Lai, A Di Đà, Di Lặc, Tam thế, A Nan, Ca Diếp, tòa Cửu Long Thích Ca cơ sinh, Đức chúa Ông, Thánh Tăng… Những pho tượng này được tạc trau chuốt tinh tế với những đường vân xoắn mềm mại. Bộ tượng Tam thế Phật được tạo tác bằng gỗ, cao 87cm, có hình dáng ngồi kiết già giống nhau. Tượng có nhục kháo nổi ở đỉnh đầu, tóc xoắn. Đây là nhóm tượng có bố cục cân đối, có thể mang dấu ấn nghệ thuật cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, là một bộ di vật có giá trị trong chùa. Hiện ở chùa Mai Phúc còn lưu giữ được khá nhiều di vật có giá trị lịch sử văn hóa, như: 2 tấm bia đá, trong đó, có tấm bia mang niên đại (năm 1679), 3 chuông đồng ghi nội dung công đức và xây dựng chùa, cùng với một hệ thống hoành phi, câu đối, y môn, cuốn thư, hương án, long ngai, khám thờ chạm khắc đề tài tứ linh, tứ quý, rồng chầu, hổ phù… đều được tạo tác bằng gỗ và sơn son thếp vàng, làm tăng thêm sự trang nghiêm, lộng lẫy của ngôi chùa.
Bên cạnh giá trị lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, chùa Mai Phúc còn là cơ sở hoạt động của các cán bộ quân báo theo dõi sân bay Gia Lâm từ năm 1947 đến 1951. Theo lịch sử địa phương ghi lại, vào giáp Tết Đinh Dậu 1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm, động viên nhân dân xã Tiến Bộ (tên cũ của phường Phúc Đồng trước đây) thuộc huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội vui xuân đón Tết, Bác đã đến thắp hương tại chùa Mai Phúc.
Với những giá trị độc đáo, chùa Mai Phúc đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa-kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1992. Hiện nay, trước cổng chùa là khuôn viên vườn hoa Mai Phúc rộng gần 4.000m2 được khánh thành từ đầu tháng 11-2018. Với hệ thống đường dạo, sân chơi, bồn hoa, cây xanh, cùng các dụng cụ tập thể dục, thể thao ngoài trời, vườn hoa Mai Phúc không chỉ đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí, luyện tập thể dục, thể thao của nhân dân trên địa bàn, mà còn góp phần tôn lên vẻ đẹp cảnh quan cho khu vực di tích lịch sử văn hóa chùa Mai Phúc.
Bài và ảnh: MINH UYÊN