Đúng như bức đại tự, hoành phi đề chữ Hán còn lưu lại trong đình: Kiếm thủy đương tiền ngưng nhuệ khí/ Long thành tự cổ trấn anh thanh (Hồ Gươm trước mặt tụ khí mạnh/ Thành rồng tự cổ nổi danh thiêng), đình Nam Hương là một danh tích đặc biệt còn lưu hương chốn Long thành. Vị trí của đình Nam Hương vừa khiêm tốn lại vừa rộng mở với xung quanh là hồ Hoàn Kiếm, đài Nghiên, tháp Bút, cầu Thê Húc, Tháp Rùa...
    |
 |
|
Đình Nam Hương giữ được không gian yên tĩnh. |
Số 75 phố Hàng Trống (phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm)-nơi ngôi đình tọa lạc, xưa từng là một trung tâm văn hóa-giáo dục của chốn kinh kỳ. Đây cũng là nơi các nhà văn, nhà thơ, nhà giáo nổi tiếng, yêu cảnh trăng nước hồ thiêng, có thú vui tao nhã đến vãn cảnh, gặp gỡ. Mặc dù được trùng tu, tôn tạo nhiều lần nhưng ngôi đình vẫn luôn giữ được kết cấu nguyên bản và mang dáng dấp phong cách nghệ thuật kiến trúc cuối thời Nguyễn. Đến tham quan đình, có thể thấy ngoài vẻ đẹp độc đáo của ngôi đình hai tầng, bên ngoài khuôn viên còn có một khoảng sân với hai cây cổ thụ lớn nằm cân đối, tỏa bóng mát lên mái đình. Lối đi nhỏ hai bên là hàng tre xanh ngát gợi nhớ hình ảnh làng quê xưa.
Trải qua năm tháng, nghi môn bị mất đi, nay thay bằng những cột trụ đắp nổi hình mây, trên đỉnh trụ có hình 4 con phượng cúi đầu chạm mỏ và chụm đuôi như quả dành dành. Trên đỉnh tiền đường đắp lưỡng long chầu nguyệt, đỉnh hậu cung đắp đôi cá chép và bình rượu. Kiến trúc nhà gác hai tầng với cầu thang lên xuống cũng khiến cho di tích trở nên đặc biệt. Bên trong là các di vật cổ như kiệu, long ngai, bài vị, hoành phi, câu đối, cửa võng, bảng văn, phỗng thờ. Trong đình còn lưu giữ được 19 đạo sắc của các triều đại vua chúa phong thần có niên đại trải dài từ thời Lê, Tây Sơn đến thời Nguyễn, ngoài ra còn có một số cổ vật và đồ thờ tự quý giá.
Sau thời gian đóng cửa để tu bổ, tôn tạo, cuối tháng 7 vừa qua, đình Nam Hương đã được mở cửa trở lại. Ông Đặng Ngọc Tiến, Phó trưởng ban Quản lý phố cổ Hà Nội cho biết: “Xác định vị trí đặc biệt của đình Nam Hương gắn với Tượng đài Vua Lê nằm trong quần thể khu vực hồ Hoàn Kiếm là di tích cấp quốc gia đặc biệt, quận Hoàn Kiếm đã tập trung nguồn lực để giải phóng mặt bằng, trả lại công viên của ngôi đình và tiến hành tu bổ, tôn tạo. Sau 12 tháng triển khai thực hiện, di tích đã hoàn thành tu bổ, tôn tạo đúng theo kiến trúc truyền thống, đáp ứng được yêu cầu bảo tồn, phát huy giá trị di tích và nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân”.
Hằng năm, xuân thu nhị kỳ, ở đình vẫn làm lễ vào ngày sinh, ngày hóa của các vị thần và rước kiệu với ngai, bài vị của công chúa Hà Duy từ đình sang đến Ngọc Sơn. Đặc biệt, vào ngày 25 tháng Chạp (âm lịch) hằng năm, tại đình có tổ chức lễ sắp ấn. Đây là lễ phong tước cho thần và cho các quan, khác biệt so với các di tích xung quanh. Trải qua năm tháng, đình Nam Hương đã trở thành một trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không chỉ của nhân dân trên địa bàn phường Hàng Trống mà cả người dân Hà Nội và du khách thập phương đến với Thủ đô.
Bài và ảnh: BẢO ANH