Họa sĩ Tuấn Sơn hơn 20 năm theo đuổi Kiều

Hơn 5.000 bức tranh minh họa Truyện Kiều 

Đây là khối gia tài đồ sộ của họa sĩ Tuấn Sơn, là kết tinh của hơn 20 năm dấn thân vào đề tài này với cái nhìn và cách vẽ rất đặc biệt. Các tác phẩm của anh không chỉ minh họa tác phẩm Truyện Kiều mà là vẽ theo xúc cảm, cảm hứng, những nét vẽ trừu tượng khiến người xem tranh phải soi kỹ nhiều lần, khám phá từng đường nét của bức họa và không ngừng tưởng tượng.

Họa sĩ Tuấn Sơn. Ảnh: Nhân vật cung cấp.

Họa sĩ Tuấn Sơn kể: Để hiểu và vẽ được các nhân vật trong Truyện Kiều, anh tìm hiểu tất cả những dữ liệu liên quan đến nàng Kiều, tìm ra biểu tượng của từng nhân vật. Nếu chỉ đọc 3.254 câu thì cũng chưa thể gọi là đọc Kiều. “Rất nhiều người có thể đọc được, nhưng ít người có thể hiểu được sự xuyên suốt như lịch sử truyện Kiều, những câu chuyện về cụ Nguyễn Du, gia đình cụ, những người thầy, người bạn, vợ của ông, quan hệ của cụ Nguyễn Du với triều Lê, triều Nguyễn như thế nào, thế giới quan, nhân sinh quan của ông ra sao thông qua các tác phẩm của ông.

Khát vọng vẽ Kiều trong họa sĩ Tuấn Sơn đã có từ nhỏ, anh đã được ông nội đọc và giảng cho nghe rất nhiều về Truyện Kiều. Anh cũng rất thích những bức tranh vẽ Kiều từ trong các cuốn sách được biết từ bé.

"Khi còn đi học, tôi thường hay vẽ những cô gái mang tâm trạng buồn hoặc không vui hẳn, kể cả khi họ cười, họ múa cũng không vui. Nhà tôi ở quê, trong một lần về quê lục tủ sách, tôi tìm thấy một vài cuốn Truyện Kiều của ông nội, tôi rất thích và xem chúng như báu vật. Tôi ý thức được mình phải xây dựng một bố cục khác, tìm hình ảnh khác, xây dựng những gam màu riêng và phải khiến chúng trở nên khác biệt. Mọi người đều nói tranh của tôi buồn và chứa nhiều tâm trạng, có lẽ điều đó hợp với Truyện Kiều", hoạ sĩ Nguyễn Tuấn Sơn chia sẻ.

Với hơn 20 năm nghiên cứu và tìm tòi sáng tạo, họa sĩ trẻ Nguyễn Tuấn Sơn đã “dấn thân” vào đề tài này với cái nhìn và cách vẽ rất đặc biệt. Cách hiểu của Nguyễn Tuấn Sơn về Truyện Kiều qua các bức tranh của anh là một nhận thức mới, hiện đại, tránh được những áp đặt trong quá khứ (như các thiên kiến về Thúy Kiều - một kỹ nữ, Hoạn Thư - người đàn bà độc ác, ghen tuông, Thúc Sinh - kẻ trác táng, hèn nhát, Kim Trọng - gã thư sinh vô dụng, Đạm Tiên - hồn ma đáng sợ…).

Các bức tranh của anh đem lại cho người thưởng lãm những giá trị nhân văn mới từ góc nhìn hội họa, khiến họ thay đổi ít nhiều cách nghĩ quen thuộc về các nhân vật trong Truyện Kiều, nhìn ngắm họ từ nhiều khuôn mặt của cuộc đời, thêm những nỗi cảm thông với những thân phận bị cuộc đời hắt hủi, đày đọa.

Họa sĩ Tuấn Sơn hơn 20 năm theo đuổi vẽ nàng Kiều.

Nhà điêu khắc Kù Kao Khải chia sẻ: “Ở Nguyễn Tuấn Sơn có một tố chất hội họa tài năng, với các tác phẩm minh họa Truyện Kiều, anh vẽ theo một hình thức không gian ước lệ, hình bóp rất đẹp, miêu tả có độ nhấm nháy, bóng, mọng và giàu chất mỹ thuật. Đặc biệt ở những tác phẩm của Nguyễn Tuấn Sơn, các nhân vật mang đậm hơi thở Việt Nam, văn hóa Việt Nam không hề tạp lẫn”.

Tác phẩm nghệ thuật phải gắn với giáo dục

Họa sĩ Nguyễn Tuấn Sơn còn được biết đến trong vai trò là một nhà giáo với nghệ danh Picas Sơn, một người truyền cảm hứng nghệ thuật tới các thế hệ học trò. Bởi vậy dù ở bất kỳ tác phẩm nào, anh luôn đặt mục tiêu phải có tính định hướng giáo dục, thiết thực, phát triển năng lực cho học sinh, sinh viên.

“Tôi luôn quan niệm rằng, vẽ minh họa Truyện Kiều không đơn giản là sự thỏa mãn cá nhân, mà xa hơn, đây là một phương tiện hữu ích cho giáo dục đương thời, thúc đẩy sự sáng tạo trong mỹ thuật, lan tỏa những giá trị văn hóa của Truyện Kiều trước thời đại mới”, họa sĩ Nguyễn Tuấn Sơn tâm niệm.

Các tác phẩm minh họa Truyện Kiều.

Trong mỗi câu Kiều, chứa đựng những câu thơ, những thói quen trong đời sống xã hội của người Việt về gia đình, xã hội, thế giới nhân sinh quan của người Việt, nỗi đau của dân tộc Việt thế kỷ 18, các cuộc chiến tranh và thân phận người phụ nữ bị đầy đọa nhưng vẫn mong ước đến 1 cuộc sống đoàn viên. Ước mơ đoàn viên của Kiều, cũng là ước mơ của cả dân tộc, cả thế giới.

Là một nhà giáo dục, họa sĩ Tuấn Sơn luôn theo đuổi việc hướng học trò tới cách xử lý màu sắc, cách cắt lớp màu, rất nhiều lớp màu trong một mảng màu. Do đó, tranh của học sinh rất hồn nhiên nhưng lại rất già dặn về kỹ thuật; tư duy về bố cục, đầy đủ nhịp điệu trong tranh, không chỉ nhịp điệu về hình mà còn là nhịp điệu về màu sắc. Anh quan niệm, một tác phẩm nghệ thuật phải gắn với giáo dục, không chỉ là một nghệ sĩ vẽ về một tác phẩm lớn của nền văn học tri thức của nhân loại. Bởi vậy, trước tiên là giáo dục cho giới trẻ, sau đó mới đến tạo hình. Đó là những bức vẽ không tạo hình cụ thể về cô Kiều.

“Nếu chỉ cảm thụ nàng Kiều chỉ là Kiều thôi thì là vô tri vô giác, đồng cảm với nhiều thân phận, mỗi người nhìn vào sẽ có cách cảm thụ riêng để nhìn ra một nàng Kiều theo cách của mình, đó là cách nhìn mở”, họa sĩ Tuấn Sơn chia sẻ.

"Tôi vẽ Kiều để tri ân "cụ" đã để cho tôi hiểu về nét đẹp của ngôn ngữ tiếng Việt và tri ân nghề hội họa mà tôi được học và sáng tạo. Tôi đọc truyện Kiều để sống lạc quan, hướng thiện, tử tế hơn", Nguyễn Tuấn Sơn tâm sự. Anh cũng cho hay luôn tự nhủ mình không được thỏa mãn với chính mình trong sáng tạo. Anh cũng không chấp nhận những gì đang có sẵn và luôn muốn thúc đẩy các hình thức tranh luận về truyện Kiều, mong truyện Kiều sống mãi cùng dân tộc Việt cũng như thế giới này.

Tranh Kiều của Nguyễn Tuấn Sơn còn là sự kết hợp giữa hội họa phương Tây và những giá trị mỹ thuật dân tộc. Ẩn hiện trong những nét màu rất mạnh và rất sắc của anh là những đường nét của điêu khắc đình làng, của mỹ thuật chùa chiền và màu sắc của các lễ hội; thấp thoáng đâu đó hình dáng của các nhân vật trong các vở chèo, vở tuồng truyền thống… Đây là một sự kết hợp mang màu sắc dân tộc mà Nguyễn Tuấn Sơn rất tâm đắc.

Họa sĩ Tuấn Sơn cùng các học trò.

Nhận xét về tranh Kiều của Nguyễn Tuấn Sơn, PGS Vũ Thanh, Phó Viện trưởng Viện Văn học, cho rằng với tài năng của Nguyễn Du thì trong mỗi chúng ta lại có một Thúy Kiều rất đẹp của riêng mình. Bởi vậy mà chẳng bao giờ chúng ta thỏa mãn được với một diễn viên cụ thể đóng vai Kiều dù là trong điện ảnh hay chèo, kịch, cải lương… Ông nhận xét sự lựa chọn của Nguyễn Tuấn Sơn rõ ràng không phải là một sự ngẫu nhiên mà đó là một lựa chọn tối ưu.

Chia sẻ về dự định, họa sĩ Nguyễn Tuấn Sơn cho biết: "Tôi luôn mơ ước về một “không gian văn hóa Kiều” tại Hà Nội, nơi mà chúng ta, bạn bè nước ngoài đều có thể đến và cảm nhận. Ở đó sẽ trưng bày các tác phẩm liên quan đến Kiều như tranh, ảnh, tài liệu cổ. Tôi đang cố gắng từng ngày để thực hiện điều đó”.

KHÁNH HÀ