Chúng tôi đến quán chè Mười Sáu tại phố Ngô Thì Nhậm (quận Hai Bà Trưng) vào buổi trưa hè tháng 5. Quán chè này tồn tại ở Hà Nội 40 năm. Ông Phạm Xuân Thanh, chủ quán chè, năm nay đã ngoài 70 tuổi, nhanh tay đóng hộp từng cốc chè để chuyển cho khách. Vẫn như ngày xưa, khách đến xếp hàng đợi mua chè, nhưng bây giờ quán chè còn có thêm nhiệm vụ ship chè cho khách đặt hàng, vì thế mà ông Thanh phải luôn chân luôn tay.

Vừa làm, ông Thanh vừa chia sẻ: “Quán mở cửa từ năm 1980, mẹ tôi là người Hà Nội gốc nên những món chè ở quán là do một tay bà làm. Những món chè trong quán có từ ngày đó đến nay vẫn được duy trì như: Chè sen, chè đỗ đen, đỗ xanh, chè đậu đen hạt sen. Nay có thêm một số loại chè khác nhưng chủ yếu vẫn là chè truyền thống. Quán chè đông khách là do chúng tôi giữ được hương vị truyền thống của người Hà Nội từ mấy chục năm cho đến nay”.

leftcenterrightdel
Mộc góc quán chè Mười Sáu của ông Phạm Xuân Thanh.

Chị Vũ Thị Điệp, một thực khách ở đây cho biết, mẹ chị thích ăn chè đỗ đen ở quán chè Mười Sáu đã hơn hai mươi năm nhưng không đổi khẩu vị. Chè đỗ đen là món chè truyền thống từ đời cha ông, nhưng không phải ai nấu cũng ngon như quán chè của ông Thanh.

Giữa “cơn sốt” của trà chanh vỉa hè, hàng loạt các hàng trà sữa trân châu mọc lên với nhiều thương hiệu khác nhau, những quán chè truyền thống nổi tiếng của đất Hà thành như: Quán xôi chè Bà Thìn ở phố Bát Đàn, quán chè Bốn mùa ở phố Hàng Cân, quán chè bà Thơm phố Quán Thánh… hay chỉ đơn giản là những cốc chè đậu xanh, đậu đen của các chị gánh hàng rong vỉa hè vẫn giữ được nét đặc trưng, chiều lòng những thực khách khó tính nhất.

Nói về chè Hà Nội, chuyên gia ẩm thực Nguyễn Phương Hải nhận xét: Chè của Hà Nội độc đáo ở chỗ là ăn được cả mùa hè và mùa đông. Mùa hè thì chè là thức quà ăn giải nhiệt, giúp cơ thể tránh được cái nóng, và ngược lại, các loại chè nóng ấm của mùa đông lại giúp con người chống được cái rét cắt da cắt thịt của miền Bắc. Đến Tết Nguyên đán thì người Hà Nội có những loại chè kho không thể thiếu trên bàn thờ mỗi gia đình.

Trong truyền thống, chè Hà Nội đặc biệt ở chỗ biết dùng sản vật sẵn có của đất Hà thành, mùa nào thức nấy. Ví như, mùa hè là mùa thu hoạch đỗ, hạt sen nên chè đỗ xanh, chè đỗ đen, chè sen... được các bà, các mẹ nấu và phổ biến rộng rãi, các món ăn này ngoài công dụng giúp cơ thể giải nhiệt còn là những thức quà mùa vụ rất ngon mà ai ai cũng thích. Đến mùa thu là mùa cốm mới thì người Hà Nội có chè cốm, cốm xào...

“Có loại chè của Hà Nội còn kết hợp và song hành với xôi để tạo ra một món ăn thịnh hành trong các bữa cỗ chay, là sản vật người Hà Nội thường làm để dâng cúng tiên tổ mỗi khi nhà có cỗ hoặc nó là món ăn sáng và ăn xế. Món ăn giản dị nhưng đã đi vào tiềm thức của nhiều người, đó là món xôi vò chè đường hay còn gọi là chè hoa cau. Sau này, chè Hà Nội thường được cho thêm trân châu, thạch đen, dừa nạo, tinh dầu chuối hoặc tinh dầu hoa bưởi... để tăng sự tinh tế, hấp dẫn”, chuyên gia ẩm thực Nguyễn Phương Hải chia sẻ.

Nằm rải rác trên mọi con phố, không xa hoa, lung linh như nhiều hàng quán khác, những quán chè truyền thống hôm nay luôn giữ được nét đặc trưng của phong vị đất Hà thành. 

Bài và ảnh: UYÊN NHI