Tác giả Nguyễn Thị Thu Hòa cho biết, cuốn sách là công trình được xuất bản tiếp nối hai cuốn sách: “Dòng tranh dân gian Kim Hoàng” và “Dòng tranh dân gian Đông Hồ” của chị chủ biên, kết hợp cùng các nhà nghiên cứu Trịnh Sinh và Lê Bích đã ra mắt năm 2019. Hai cuốn sách này vừa được trao giải B Giải Sách Quốc gia lần thứ 3, năm 2020.

leftcenterrightdel
Cuốn sách vừa được tác giả, nhà sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa ra mắt công chúng.

Cuốn sách “Dòng tranh dân gian Hàng Trống” được tác giả hoàn thành trong thời gian ở nhà tránh dịch Covid-19. Sách dày 340 trang, khổ 21x29cm, in 600 cuốn. Ngoài những bản phổ thông bìa mềm có gấp mép, còn 100 bản giới hạn, bìa carton cứng, đánh số từ 1 đến 100, dành cho người sưu tầm và chơi sách. Mỗi bản có tặng kèm 1 bản nét đen bức tranh “Độc hổ”.

Cuốn sách gồm 5 chương: Lịch sử tranh dân gian Hàng Trống; Nghệ thuật tranh dân gian Hàng Trống; Kỹ thuật vẽ tranh dân gian Hàng Trống; Phân loại tranh dân gian Hàng Trống; Tranh dân gian Hàng Trống trong đời sống đương đại.

Tranh dân gian Hàng Trống từ lâu đã gắn liền với đời sống văn hóa của người Kinh kỳ - Kẻ Chợ. Đây là một trong những dòng tranh dân gian độc đáo, phổ biến nhất ở Việt Nam. Đề tài của tranh dân gian Hàng Trống đa dạng: Tranh lịch sử, tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh trang trí, tranh sinh hoạt xã hội… Chính vì sự đa dạng của dòng tranh này, nên đã đi vào nhiều tầng lớp trong xã hội, được treo ở nhiều không gian khác nhau. Tranh Hàng Trống không chỉ xuất hiện trong dịp Tết hay trong những nghi lễ thờ cúng, mà còn có nhiều bức về các đề tài như: Chợ quê, Bịt mắt bắt dê, Múa rồng,…Đây cũng là dòng tranh dân gian được giới sưu tập quan tâm, sưu tập.

leftcenterrightdel
Sách in đẹp, kỳ công với các bức tranh hàng trống được các nhà sưu tầm cung cấp.

Trải qua thời gian, đến nay dòng tranh dân gian Hàng Trống chỉ còn duy nhất gia đình nghệ nhân Lê Đình Nghiên giữ lửa nghề. Đó là điều thật sự đáng mừng nhưng đồng thời là tín hiệu cảnh báo trước câu chuyện “thất truyền” như đã từng xảy ra ở nhiều dòng tranh dân gian khác, hoặc các nghề truyền thống khác.

Để viết cuốn sách, tác giả đã trực tiếp đến gặp Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Lê Đình Nghiên và con trai ông là anh Lê Hoàn, để ghi chép lại nhiều câu chuyện. Những chia sẻ thẳng thắn, chân tình của ông và con trai cũng như các thành viên trong gia đình giúp cho cuốn sách có nhiều tư liệu bổ ích.

Nghệ nhân Lê Đình Nghiên cho biết, tranh Hàng Trống có những bức nổi tiếng như: Lý ngư vọng nguyệt, Thất đồng, Ngũ hổ, Tố nữ; bộ tranh truyện: Hoa Tiêu, Kiều…; bộ tranh về cảnh dạy học, cảnh nhà nông hay các kiểu khác: Canh, tiều, ngư, mục (nhà nông, tiều phu, đánh cá, chăn trâu); các tranh thờ: Tam tòa Thánh Mẫu, Phật, Tứ phủ, Ngọc hoàng… Nhờ những sáng tạo bền bỉ của các thế hệ nghệ nhân, tranh dân gian Hàng Trống có thể sánh ngang với bất cứ dòng tranh đồ họa danh tiếng nào.

Không giống như một số dòng tranh dân gian khác dùng lối in sấp và trực tiếp in là có thể hoàn thành ngay một bức tranh, tranh dân gian Hàng Trống có lối làm khác hẳn, tỉ mỉ và cầu kỳ hơn. Ván khắc tranh Hàng Trống chỉ có bản nét, còn màu thì phải vẽ tay toàn bộ. Chính vì thế mà ván khắc cũng phải làm rất cẩn thận. Người “ra mẫu” tranh thường là người giỏi nhất của từng nhóm thợ, giàu kinh nghiệm. Với các gam màu chủ đạo: Lam, lục, đỏ, da cam… tranh Hàng Trống tạo ấn tượng thị giác cho người thưởng lãm, đặc biệt là những bức tranh được treo lâu ngày.

leftcenterrightdel
NNƯT Lê Đình Nghiên và tác giả Nguyễn Thị Thu Hòa bên cuốn sách về tranh Hàng Trống.

Một trong những điểm nhấn của cuốn sách là gần 400 bức tranh, ảnh, trong đó có nhiều tranh, ảnh tư liệu quý được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau. Số tranh, ảnh khác được trực tiếp chụp từ các bộ sưu tập tranh dân gian Hàng Trống của chính tác giả - nhà sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, hoặc của các nhà sưu tầm khác. Đặc biệt, hàng trăm bức ảnh được chụp NNƯT Lê Đình Nghiên cùng con trai là Lê Hoàn mô tả, minh họa các công đoạn làm tranh. Một số ảnh, tranh có giá trị tư liệu cao được chính gia đình nghệ nhân tranh Hàng Trống Lê Đình Nghiên cung cấp.

“Bằng việc xuất bản cuốn sách này, chúng tôi mong muốn bắc thêm một một cây cầu để nối tranh dân gian Hàng Trống với hiện đại. Qua cuốn sách này, bên cạnh cung cấp những tư liệu cần thiết để tìm hiểu về một dòng tranh dân gian nổi tiếng, chúng tôi cũng hy vọng có thể lan tỏa hoặc đánh thức tình yêu văn hóa truyền thống đang tiềm ẩn hoặc khuất lấp đâu đó trong tâm hồn của thế hệ trẻ. Và hơn thế, mong có sự đồng hành mạnh mẽ hơn từ những cơ quan văn hóa của Thủ đô, để một ngày không xa, người dân và du khách gần xa có thể gặp những quầy tranh, hiệu tranh dân gian Hàng Trống trên chính con phố Hàng Trống thân yêu”, nhà sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa chia sẻ.

Bài, ảnh: VƯƠNG HÀ