NNƯT Phùng Thị Phương Hồng, sinh năm 1952 tại huyện Đan Phượng (Hà Nội)-một trong những cái nôi của nghệ thuật hát ca trù. Những năm bom đạn chiến tranh, Phương Hồng cũng như bao cô “gái đảm” khác của Đan Phượng xung phong ra chiến trường. Bà tham gia Đoàn văn công xung kích Hà Tây. Không may, trong một trận phục kích của địch, Phương Hồng bị mảnh đạn găm vào đầu, vào tay. Sau đó, bà được chuyển ra Bắc, được cử đi học tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội rồi về công tác trong ngành văn hóa của tỉnh Hà Tây.

leftcenterrightdel
NNƯT Phùng Thị Phương Hồng (bên trái).

Trong quá trình công tác tại cơ sở, bà tình cờ gặp Nghệ nhân Dân gian ca trù Nguyễn Thị Chúc. Sau khi lắng nghe cụ Chúc xướng một bài ca trù, bà Hồng đã yêu mến làn điệu vừa gần gũi, vừa sang trọng này. Thế là suốt 4 năm sau đó, Phương Hồng miệt mài theo học nghệ nhân Nguyễn Thị Chúc từng làn điệu, thể cách của ca trù.

Với niềm đam mê với ca trù, Phương Hồng còn tìm đến “tầm sư học đạo” Nghệ nhân Nhân dân Quách Thị Hồ-người nức tiếng với "giọng hát ca trù đẹp nhất trời Nam" để nghe và tự học. Cứ thế, như một lẽ tự nhiên, từng làn điệu ca trù ngấm vào tâm hồn bà, trở thành mạch nguồn dạt dào tuôn chảy.

Qua hơn 20 năm gắn bó với ca trù, NNƯT Phương Hồng đã có gần 20 bài hát do bà tự viết lời theo các làn điệu khác nhau được nhiều người yêu mến. Nghệ nhân quan niệm: “Trước đây, ca trù vốn chỉ được biết đến với những lời thơ nôm trừu tượng, đa nghĩa, nay đã được chuyển thể thành những lời thơ dễ hiểu, phản ánh chân thực cuộc sống hiện tại, mới thấy loại hình âm nhạc dân tộc sang trọng này có phần gần gũi và dễ tiếp cận hơn hẳn. Khi đã yêu, đã say ca trù, chúng ta sẽ luôn khao khát được nhân rộng tình yêu ấy”.

Sau khi nghỉ hưu năm 2011, NNƯT Phương Hồng vẫn không quản ngại đường xa, đi lại giữa Nhà hát Chèo Hà Nam, Câu lạc bộ ca trù Hà Cầu, Viện Dân tộc nhạc học Huế để truyền dạy ca trù. Thậm chí bà còn đến tận nhà riêng của nhiều học sinh đam mê ca trù để truyền dạy. Đến nay, bà đã truyền dạy nghệ thuật ca trù cho 150 học trò. Trong đó, nhiều học trò của bà đã rất thành đạt trong nghề như: NSƯT Lương Duyên (Nhà hát chèo Hà Nam), diễn viên Quế Vân (Ðoàn Nghệ thuật Tổng cục Hậu cần), ca nương Vương Hồng (CLB Ca trù Hà Ðông)... NSƯT Lương Duyên chia sẻ: “Bằng tình yêu và sự kiên trì, cô Phương Hồng đã giúp chúng tôi nhập cuộc với ca trù ổn thỏa, từ đó thấy ca trù cũng không phải là quá khó như mình vẫn nghĩ. Cho đến bây giờ, tôi vẫn nhớ từng bài giảng mà cô đã truyền dạy bởi phương pháp dạy học của cô rất đặc biệt, khiến học sinh dễ nhớ, dễ thuộc”.

Từ năm 2013, NNƯT Phùng Thị Phương Hồng trở thành Chủ nhiệm CLB Ca trù của Trung tâm Phát triển Nghệ thuật Âm nhạc Việt Nam (Hội Nhạc sĩ Việt Nam). Đảm nhận công tác đào tạo, NNƯT Phùng Thị Phương Hồng càng có điều kiện để thực hiện đam mê, nhiệt huyết quảng bá và truyền dạy. Cùng với việc dạy ca trù tại các CLB, các đoàn thể trong và ngoài Hà Nội, bà vẫn đều đặn dạy ca trù tại Trung tâm Phát triển Nghệ thuật Âm nhạc Việt Nam vào chiều thứ 5 hằng tuần.

Với những đóng góp cho việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật ca trù, mới đây NNƯT Phùng Thị Phương Hồng được Sở Văn hóa và Thể thao TP Hà Nội đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ III - năm 2021.

Bài và ảnh: HOÀNG TRƯỜNG