Đến thời Lê-Trịnh, quý tộc cung vua phủ chúa đi ra phía nam kinh thành xây cất nhà cửa, công đức xây đền, làm chùa… Bản thân những làng cổ ở quận Hoàng Mai ngày nay (giáp với quận Hai Bà Trưng) chuyên cung cấp thực phẩm cho kinh thành, như: Đậu phụ, bánh trái, rượu… Hệ thống chợ quê ở quận Hoàng Mai vẫn còn nhiều, đặc biệt vẫn còn duy trì nhiều làng nghề truyền thống chuyên làm chè lam, bánh cuốn, làm bún, trồng hoa, trồng rau, nuôi cá,  đồ gỗ… làm nên danh tiếng của Hà Nội-Kẻ Chợ.

leftcenterrightdel
     Miếu Gàn, di tích văn hóa lịch sử nổi tiếng của quận Hoàng Mai.

Ở khu vực tây nam quận Hoàng Mai ngày nay trước đây là đất huyện Thanh Trì, thời phong kiến có giai đoạn thuộc tỉnh Hà Đông, trấn Sơn Nam. Đó là một vùng đất có nhiều sông, hồ, đầm lớn, như: Sông Kim Ngưu, sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Sét, hồ Yên Sở, Linh Đàm, đầm Hồng, đầm Mực… Một số hồ nước này từ xưa đến nay có tác dụng tiêu úng cho Hà Nội, tạo không gian xanh đô thị bên cạnh những tòa chung cư mọc lên ngày càng nhiều.

Với một vùng đất sông nước cổ nên từ xưa tín ngưỡng thờ thủy thần là chủ đạo. Có nhiều truyền thuyết lịch sử rất nổi tiếng như con trai thủy thần vốn sống ở Đầm Đại (tức hồ Linh Đàm) là học trò Chu Văn An hy sinh thân mình cứu hạn cho dân. Nơi nghiên mực bị ném rơi xuống đã biến thành đầm nước lúc nào cũng đen nên đặt tên là đầm Mực; quản bút rơi xuống làng Tả Thanh Oai-quê hương của dòng họ Ngô Thì nổi tiếng với nhóm Ngô Gia Văn phái là Ngô Thì Sĩ, Ngô Thì Nhậm, Ngô Thì Du... Ngày nay bên bờ hồ Linh Đàm (phường Hoàng Liệt) vẫn còn ngôi miếu Gàn thờ vị thần được các triều đại phong kiến phong là thượng đẳng thần Bảo Ninh Vương, mở hội vào 16 tháng 8 âm lịch.

Nói về lễ hội, người dân Thăng Long xưa có câu ca: “Thứ nhất hội phủ Tây Hồ/Thứ nhì hội phủ đền Lừ Thanh Mai”. Đền Lừ thờ tùy tướng của danh tướng Trần Khát Chân là Phạm Ngưu Tất và Phạm Tố Thu. Hội đền Lừ tổ chức từ 19 đến 22 tháng 8 âm lịch. Đoàn đi rước không chỉ long trọng mà còn tổ chức rước thần một quãng đường dài gần 20 cây số, tạo ra không khí lễ hội đặc sắc.

Ngày nay người dân sinh sống ở quận Hoàng Mai vừa có thể vui chơi giải trí ở những khu đô thị hiện đại như Linh Đàm, Đại Kim; vừa có thể hòa mình vào những lễ hội truyền thống, nếp sinh hoạt xưa cũ ở vùng đất còn mang đậm dấu ấn truyền thống lâu đời.

Bài và ảnh: MỘC MIÊN