Tường vàng nhạt đặc trưng của những ngôi nhà Pháp cổ, do lâu ngày không được trùng tu, tòa nhà Vaxuco mang trên mình những bức tường bong tróc và rêu phong, ẩm mốc. Trừ khu vực sân rộng được sử dụng làm nơi để xe, từ ngoài nhìn vào, tòa nhà gần như bỏ không, nhiều cửa, cửa sổ bị hư hỏng nặng... Dẫu không được chăm chút nhưng với nhiều người, tòa nhà vẫn mang vẻ đẹp khá đặc trưng của những ngôi nhà Pháp ở Hà Nội, nhẹ nhàng và tinh tế. Nhà Vaxuco nằm trên hai con phố có nhiều nhà Pháp cổ là Hoàng Diệu và Phan Đình Phùng. Bên những hàng cây cao, những hè phố rộng, dưới ánh nắng cuối thu đầu đông, mái ngói xám và sắc vàng nhẹ của tòa nhà vẫn thu hút nhiều người.
    |
 |
|
Cổng chính tòa nhà Vaxuco. |
Tòa nhà Vaxuco được xây dựng năm 1906, trước đây là vốn là Sở Binh lương của người Pháp. Kiến trúc sư Nicola Viste (Pháp) cho rằng: “Tòa nhà Vaxuco nằm ở Tây Bắc Hoàng thành. Nhà có diện tích rất lớn, lên tới 2.000m2, mặt đường Hoàng Diệu dài tới 70m. Nhà có không gian đặc trưng, kiến trúc cổ điển rõ ràng, nổi bật là mái nhà bằng đá kiến lớn, ống khói đặc trưng. Khám phá tầng hầm, gác mái và sơ đồ hóa dưới dạng đồ họa, chúng tôi khá ngỡ ngàng với quy mô của tòa nhà Vaxuco. Tìm hiểu bối cảnh lịch sử thấy tòa nhà đặc biệt với những bức tượng bằng sắt, cầu thang gỗ... Kiến trúc ngôi nhà có sự thích nghi với khí hậu địa phương với cửa chớp. Tuy nhiên, ngôi nhà đã bị xuống cấp, nhiều chỗ bị rò rỉ nước, nhiều kiến trúc bị hư hỏng theo thời gian. Chúng tôi đã kiểm tra danh mục các yếu tố cần bảo tồn, từ cửa sổ, cửa chớp tới cổng ra vào, cầu thang gỗ, ván sàn...”.
Trong khi đó, hàng nghìn di vật thu thập được trong các đợt khai quật khảo cổ Hoàng thành Thăng Long hàng chục năm qua, thực tế chưa thể phát huy hết giá trị. Trưng bày ở di tích tại khu thành cổ số 9 Hoàng Diệu, một phần di vật trưng bày dưới tầng hầm nhà quốc hội từ cuộc khảo cổ 18 Hoàng Diệu mới chỉ giới thiệu phần nhỏ kho báu của Hoàng thành. Chính vì thế, khu di sản Hoàng thành cần bảo tàng Hoàng cung xứng tầm. Theo các nhà khoa học, với vị trí, quy mô và tính chất của Vaxuco, tòa nhà này rất thích hợp để làm nơi lưu giữ, giới thiệu các cổ vật về Hoàng thành Thăng Long. TS Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Hà Nội đề xuất sớm tu sửa tòa nhà Vaxuco thành bảo tàng Hoàng thành Thăng Long để làm nơi lưu trữ và bảo quản các hiện vật di vật gạch, di vật vật liệu kiến trúc, gốm sứ, sành, đá… hiện đang lưu trữ trong kho bảo quản dưới tầng hầm Nhà Quốc hội, để nơi đây trở thành địa chỉ giáo dục lịch sử và nhận thức về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với di sản.
Bài và ảnh: LAN DỊU