Phóng viên Báo Quân đội nhân dân Điện tử đã có cuộc trò chuyện với nghệ nhân Ngô Văn Xiêm về vấn đề lưu giữ, phát triển nghề ướp trà sen của Hà Nội.
Phóng viên (PV): Sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm trà sen, ông chọn nghề này là do niềm đam mê hay chỉ muốn duy trì nghề truyền thống của gia đình?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Gia đình tôi có truyền thống ướp trà sen từ thời xưa, đến nay đã 7 đời. Ngay từ nhỏ, tôi đã biết tách cánh, phơi nhị, xem bố mẹ ướp trà. Cứ thế, nghề ướp trà “ngấm” vào tôi lúc nào không biết. Hiện tại gia đình tôi có một đầm sen 7 héc-ta ở phường Đông Ngạc (quận Bắc Từ Liêm) đang nở rộ. Đến giờ, tôi làm trà sen vì đam mê chứ kinh doanh thì với giá 7 triệu đồng/kg, sau khi trừ các chi phí thì chắc chắn lỗ. Bởi vậy, nếu không tâm huyết thì không thể theo đuổi được nghề này. Tôi vẫn muốn giữ nghiệp của tổ tiên nên dù đã ngoài 70 tuổi tôi vẫn đang cố gắng truyền bí quyết làm trà sen cho hai con trai và con dâu.
    |
 |
|
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm đang thực hiện các công đoạn làm trà sen. |
PV: Để hoàn thiện một mẻ trà sen “tiên tửu”, ông phải mất bao nhiêu thời gian?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Để ướp được 1kg trà sen phải cần tới gần 2.000 bông hoa sen. Muốn mẻ trà đượm hương sen và được nước, phải mất đúng 21 ngày với 7 lần vào hương (mỗi lần 3 ngày) và 7 lần sấy trà bằng than hoa. Ướp xong 3 ngày sẽ đem sấy khô, rồi lại thay gạo sen mới vào, tiếp tục ướp những lần tiếp theo như thế.
PV: Trà sen muốn đúng chất thì phải có bí quyết riêng, vậy khi ướp trà sen theo ông khâu nào quan trọng nhất?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Nghề làm trà sen này có sự đặc biệt. Khó khăn nhất là ở khâu sấy trà. Ngoài chọn trà ngon (ở Tân Cương, Thái Nguyên), thì công đoạn sấy rất cần bí quyết nhà nghề. Mỗi một mẻ trà phải sấy qua 7 lần, mỗi lần sấy mình phải cảm nhận được đủ độ thơm của nó. Nếu sấy quá dày, trà sẽ không khô mà mỏng quá sẽ bị cháy. Còn trà chưa đủ độ khô thì khi ủ 3 ngày tiếp theo sẽ bị mốc.
PV: Khi làm trà sen, ông gặp những khó khăn gì?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Tôi không gọi đó là khó khăn mà là vất vả. Vào mùa sen, cứ vào khoảng 3 giờ 30 phút sáng, khi những bông sen vừa chớm nở, chúng tôi phải huy động tất cả thành viên trong gia đình đi hái sen. Mọi người hay tưởng tượng làm trà sen chỉ đơn giản là bỏ trà vào bông hoa sen để qua đêm là xong. Nhưng không phải, để có được ấm trà đượm hương không phải là điều đơn giản. Người làm trà sen phải vô cùng tỉ mẩn và cầu kỳ. Sen sau khi hái về sẽ phải khéo léo tách riêng phần cánh sen, gạo sen để đảm bảo giữ được nhiều hương sen. Phần trà được chọn ướp sen là trà mộc và ủ cho mềm ra. Sau đó bắt đầu ướp trà với gạo sen. Một lớp trà, một lớp gạo, cứ xếp chồng lên nhau như thế.
Mọi công đoạn đều phải làm thủ công vì dùng máy móc thì trà không có mùi sen như như mình mong muốn. Khi tách cánh, lọc gạo sen, ủ trà sen đều không được dùng quạt hay điều hòa nếu không hương sen sẽ bay mất, trà sẽ không được đượm mùi sen nữa.
|
|
 |
|
Phần gạo sen sau khi được tách khỏi búp sen. |
PV: Là người dành cả cuộc đời bên từng mẻ trà sen, theo ông điều đặc biệt khi thưởng thức trà sen là gì?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Điều đặc biệt khi thưởng thức trà sen chính là làm sao để cảm nhận hết tinh hoa của chén trà mới là quan trọng. Trà này không dành cho người vội vàng, người đang khát mà chỉ dành cho những người có nhiều thời gian. Vừa nhâm nhi tách trà sen vừa ăn bánh đậu xanh thì mới đúng vị. Đó là thú thưởng trà tinh túy của người Hà Nội. Chính sự cầu kỳ, tinh tế khiến thú vui thưởng trà sen trở nên tao nhã và đặc biệt hơn bao giờ hết.
|
|
 |
|
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm đang ướp gạo sen vào trà để ủ. |
PV: Vậy trà sen thành phẩm cần bảo quản như thế nào để giữ nguyên hương vị đặc trưng của nó?
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm: Trà thành phẩm sau khi ướp sẽ được đóng gói cẩn thận với nhiều lớp khác nhau thậm chí có thể dùng đến 2-3 năm. Tuy nhiên những người thưởng trà họ không để lâu đến vậy.
PV: Xin cảm ơn nghệ nhân về cuộc trò chuyện này!
TRẦN NHÀN (thực hiện)