Hình ảnh những vườn hồng xiêm đã trở nên quen thuộc tại vùng đất Xuân Đỉnh. Hầu hết gia đình nào ở Xuân Đỉnh cũng đều trồng một vài, thậm chí hàng chục cây hồng xiêm trên đất vườn. Đường làng, ngõ xóm, sân trường, hợp tác xã… tất cả đều được phủ kín bằng những gốc hồng xiêm trĩu quả.

Chị Nguyễn Hồng Nhung, người dân địa phương cho biết: “Vườn hồng xiêm gia đình tôi thầu lại của hợp tác xã đã được hơn 10 năm. Ban đầu tại vườn chỉ có khoảng 30 đến 40 gốc hồng xiêm lâu năm nhưng để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, chúng tôi đã chiết và trồng thêm, đến nay đã lên tới 80 gốc hồng xiêm”.

Không ai rõ hồng xiêm Xuân Đỉnh có từ bao giờ, chỉ biết rằng từ nhiều đời nay với mùi thơm đặc biệt, vị ngọt thanh mát đã đưa loại quả quen thuộc này trở thành đặc sản, món quà quý đối với người dân mảnh đất ven đô. Giống hồng xiêm được trồng ở đây được gọi là hồng đường hay hồng nhót, có vỏ mịn, quả thon nhỏ chứ không to như các giống hồng xiêm lai tạo và có hương vị đặc trưng riêng.

Trong khi các loại hồng lai thường có quanh năm, hồng xiêm Xuân Đỉnh chỉ có 2 vụ là hồng mùa, kéo dài từ tháng 9 đến tháng 3 và hồng vụ chiêm từ cuối tháng 5 đến hết tháng 8. Thường vào vụ chiêm, quả sẽ to và ngọt hơn so với vụ mùa do vụ chiêm thu hoạch vào mùa hè, nắng nhiều nên quả tích được nhiều mật già.

leftcenterrightdel
Hồng xiêm sau khi hái sẽ được rửa sạch, dấm hương rồi bán cho khách.

Chị Nhung chia sẻ thêm, để giữ được độ ngọt, việc thu hoạch cũng phải có những quy định cụ thể. Hồng xiêm Xuân Đỉnh đủ độ để hái xuống phải đảm bảo cuống quả nhỏ, tai vểnh lên, phấn nâu xám ngoài quả đã nứt và bong vỏ, màu da chuyển dần sang vàng nhẵn. Khi hái quả thấy nhựa ít hoặc không có nhựa là quả già, còn nếu cuống quả chảy nhiều nhựa là quả non, không ăn được.

Khi vào vụ, cứ 1 đến 2 tuần thì người trồng lại hái 1 lần để đảm bảo chất lượng cho lứa quả sau. Nếu khách yêu cầu ăn quả chín thì sẽ dấm hương trước, còn nếu khách muốn mua về thắp hương hoặc đi biếu thì sẽ hái quả xanh hơn một chút sau đó để chừng 1 - 2 ngày, nắn thấy mềm tay là ăn được. Hồng xiêm đúng hương vị phải là trái chín vừa đủ độ, trái non sẽ bị nhạt hoặc chát không được thơm ngọt, hạt dễ nát. Trái để chín quá sẽ bị “rượu” do đường bên trong lên men.

Chị Nguyễn Thị Hoa, người dân sống tại phường Xuân Tảo cho biết, trên thị trường bây giờ có rất nhiều loại hồng xiêm đều được dán mác là hồng xiêm Xuân Đỉnh và được bán với giá rất rẻ, nhưng nếu đã được thưởng thức hồng xiêm Xuân Đỉnh chính gốc thì rất dễ dàng nhận ra sự khác biệt. Hồng xiêm ở các tỉnh khác quả thường to, khi ăn thường bị sạn cát trong miệng, nhựa dính nhiều, còn hồng xiêm Xuân Đỉnh quả thường nhỏ, đuôi nhọn, khi bổ ra bên trong mịn, lòng có màu trắng hồng, mùi thơm và ngọt mát.

Cũng chính từ hương vị đặc biệt và cách lựa chọn, chăm sóc kỹ lưỡng nên hồng xiêm Xuân Đỉnh cũng có giá khá cao so với các loại quả trên thị trường. Vào vụ chiêm, hồng Xuân Đỉnh có giá bán lên tới 100.000 đồng/kg. Vào vụ mùa, giá bán rẻ hơn, khoảng 70.000 đến 80.000 đồng là đã có được 1kg hồng ngon loại 1.

Chị Nguyễn Thị Tuyết, chủ cửa hàng hoa quả tại chợ Xuân Đỉnh cho biết: “Hồng xiêm Xuân Đỉnh số lượng ít nên giá thành rất cao, còn hồng xiêm ở các tỉnh khác thì số lượng lớn nên giá thành rẻ hơn, loại hồng xiêm này mặc dù ăn cũng khá ngon, nhưng vị thì không thể nào được như hồng xiêm Xuân Đỉnh".

Sức ép từ nhiều phía cùng với khó khăn trong trồng trọt, sản xuất và đặc biệt hơn cả là diện tích trồng hồng xiêm đang dần bị thu hẹp, nhưng những người dân sống tại phường Xuân Đỉnh vẫn giữ và cố gắng duy trì nghề trồng hồng xiêm truyền thống để bảo vệ và duy trì một đặc sản của Hà thành.

“Hồng xiêm Xuân Đỉnh từ nhiều năm nay đã trở thành nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây, nên chúng tôi đều cố gắng giữ và phát triển để mỗi khi nhắc đến Xuân Đỉnh, du khách sẽ nhớ đến thứ quả độc đáo mang đậm hương vị của mảnh đất ven đô”, chị Nguyễn Hồng Nhung, chủ vườn hồng xiêm tại Xuân Đỉnh chia sẻ.

Bài, ảnh: LAN ANH